Молиявий таҳлил

Таққослаш усули.

Таққослаш – таҳлилда энг кўп қўлланиладиган усул ҳисобланади. Унинг горизонтал, вертикал, трендли усуллари таркибланади.

Амалда таққослашнинг муҳим шартларига амал этиш талаб этилади. Улар қаторига ўлчов бирлиги (ҳажм, қиймат, миқдор кўрсаткичлар), даврий оралиқлари, фаолият шакли, ишлаб чиқариш шароитлари, ишбилармонлик муҳити бир хиллиги, ҳисоб-китобларнинг методик жиҳатдан ягоналигини киритиш мумкин.

Таққослашнинг мазмуни – қиёслашдан иборат. Таққослаш асосида ўрганилаётган объектдаги ўзгаришлар, уларнинг ривожланиш тенденциялари ва қонуниятлари ўрганилади.

Қиёсий таҳлил қуйидаги турларга ажратиб ўрганилади: горизонтал, вертикал, тренд ва шунингдек бир ўлчамли ва кўп ўлчамли таҳлиллар.

Горизонтал таҳлилтаянч (базавий) кўрсаткичи(режа, ўтган йил, ўртача, илғор хўжаликларкўрсаткичи)дан ҳақиқий кўрсаткичнинг абсолют ва нисбий ўзгаришларини аниқлаш ва баҳолаш учун қўлланади.

Вертикал таҳлил иқтисодий ҳодисалар тузилмасини ўрганиш мақсадида унинг алоҳида қисмларини жамидаги салмоғини ҳисоблаш йўли билан амалга оширилади.

Маҳсулот ишлаб чиқариш хажмини таққослама таҳлили

Таққослаш бирлиги	Кўрсаткичнинг мутлақ ўзгариши	Кўрсаткичнинг нисбий ўзгариши,%	Кўрсаткич индекси	Бир фоизли ўзгаришнинг мутлақ ифодаси
Режага нисбатан	∑qхpх - ∑qрpр	∑qхpх / ∑qрpр*100-100	∑qхpх / ∑qрpр	∑qp %*∑qрpр
Ўтган йилга(∑qўpў)	∑qхpх - ∑qўpў	∑qхpх /∑qўpў*100-100	∑qхpх /∑qўpў	∑qp% *∑qўpў
Базис йилига нисбатан(∑qбpб)	∑qхpх - ∑qбpб	∑qхpх /∑qбpб*100-100	∑qхpх /∑qбpб	∑qp% *∑qбpб
Ўртача тармоқ кўрсаткичга нисбатан (∑qтpт)	∑qхpх - ∑qтpт	∑qхpх /∑qтpт*100-100	∑qхpх /∑qтpт	∑qp% *∑qтpт
Илғор кўрсаткичга нисбатан(∑qиpи)	∑qхpх - ∑qиpи	∑qхpх / ∑qиpи*100	∑qхpх / ∑qиpи	∑qp% *∑qиpи
Қалоқ кўрсаткичга нисбатан(∑qқpқ)	∑qхpх - ∑qқpқ	∑qхpх / ∑qқpқ*100	∑qхpх / ∑qқpқ	∑qp% *∑qқpқ
Хорижкўрсаткичига нисбатан(∑qхpх)	∑qхpх - ∑qмpм	∑qхpх / ∑qмpм*100	∑qхpх / ∑qмpм	∑qp% *∑qмpм