Moliyaviy va boshqaruv hisobi

Zararsizlik nuqtasi (tenglik nuqtasi) – xo’jalik yurituvchi subyektning nol 
darajadagi moliyaviy natijaga erishishini aks ettiradigan ishbilarmonlik faoliyati. 
Ushbu holatda sarflangan jami xarajatlar olingan daromadlar bilan qoplanib hech 
qanday foyda ham olinmaydi, zarar ham ko’rilmaydi. 
Zararsizlikning tahlili – subyekt faoliyatining zararsizlik nuqtasini 
aniqlashga yordam beruvchi qisqa muddat ichida olinadigan daromad, xarajatlar 
va foydalarning o’zaro qaramligiga asoslangan tahlil. 
Zahiralarni asrash uchun sarflangan xarajatlar – tovar moddiy zaxiralarni 
sotib olish va ularni saqlash bilan bog’liq xarajatlar.    
Zaxiralarni baholash – tugallanmagan ishlab chiqarish, ombordagi tayyor 
mahsulot va ТMZ tannarxini hisoblash. 
Zaxiralarga bo’lgan xarajatlar – tovar moddiy zaxiralarni so-tib olish, 
saqlash va ularning tabiiy kamayishi bilan bog’liq xarajat, sarf va zararlarning 
yig’indisi. 
Zaxira sig’imisiz xarajatlar – tijorat, sotish va ma’muriy boshqaruv 
xarajatlari. Ushbu xarajatlar ТMZ bevosita ta’sir qilmaydi va ishlab chiqarish 
tannarxini kalkulatsiya qilishda qatnashmaydi ya’ni mahsulotning ishlab chiqarish 
tannarxiga qo’shilmaydi. 
Iqtisodiy samara – ushbu natijalarga erishish uchun ishlab chi-qarishdagi 
natijalar va xarajatlarning taqqoslanishi. 
Inkroment xarajatlar va daromadlar – qo’shimcha mahsulot guruhini 
ishlab chiqarish holatlarida ruyobga chiqadigan qo’shimcha xarajatlar va 
daromadlar .
Ishbilarmonlik faoliyatining segmenti – subyektning ayrim faoliyat turi, 
mahsulot turi bo’limi, bozor manzili va hokazo. 

---

460 
Ishlab chiqarishga sarflangan xarajatlarni hisobga olish va mahsulotning 
tannarxini kalkulatsiya qilish usuli – ishlab chiqarilgan mahsulot yoki uning 
birligini 
tannarxini 
aniqlashni 
ta’minlaydigan 
sarflangan 
xarajatlarni 
hujjatlashtirish va aks ettirish usullarining yig’indisi. Хarajat obyektlari bo’yicha – 
jarayonlar, ishlov berish va buyurtma usullariga, xarajatlarni hisobga olishning 
to’liqligi bo’yicha – to’liq va to’liq bo’lmagan tannarxni kalkulatsiya qilish va 
tezkorligi bo’yicha – haqiqiy.