Moliyaviy va boshqaruv hisobi
Hisob siyosati, uning uslubiy asoslari va qo„llash tartibi
Download 1.4 Mb. Pdf ko'rish
|
1 МБХ мм сиртки “МБХ” fan kir Bux balans d
|
1.7. Hisob siyosati, uning uslubiy asoslari va qo„llash tartibi
O„zbekiston Respublikasi 1-son BHMS “Hisob siyosati va moliyaviy hisobot”ning 3-punktiga muvofiq, hisob siyosati deganda, korxona rahbari tomonidan buxgalteriya hisobini yuritish va moliyaviy hisobotni tuzish bo‘yicha qabul qilingan tamoyillar va tartiblar majmuasi tushuniladi. Hisob siyosati buxgalteriya hisobini yuritish bo„yicha korxonaning o„ziga xos rejasi hisoblanadi. Bu reja, odatda, rasmiy hujjat sifatida rasmiylashtiriladi. U korxonaning bosh hisobchisi tomonidan yilning oxirida kelgusi yil uchun ishlab chiqiladi va korxona rahbari tomonidan buyruq yoki farmoyish bilan tasdiqlanadi. Hisob siyosati 1-son BHMSning 56- punktiga muvofiq taqvim yili maboynida doimiy xarakterga ega bo„lishi lozim. Uni yil ichida sababsiz o„zgartirish mumkin emas.
1-son BHMSning 56- punktiga muvofiq tasdiqlangan va foydalaniyotgan hisob siyosati yil ichida quyidagi hollarda o„zgartirilishi mumkin:
Mulk egalari o„zgarganda;
Davlat qonunlari o„zgarganda; Hisobning yangi shakllari va yuritish usullari joriy etilganda. Hisob siyosatiga kiritilgan o„zgartirishlar asoslangan bo„lishi, shuningdek korxona rahbarining buyrug„i yoki farmoyishi bilan tasdiqlangan bo„lishi lozim. BXMS № 1 ning 62-punktiga muvofiq hisob siyosati rasmiy hujjat sifatida moliviy hisobot bilan birgalikda majburiy tarzda qo„yidagi tashkilotlarga taqdim etiladi: yuqori tashkilotga; soliq idorasiga; davlat statistika organlariga;
qonunda ko„zda tutilgan boshqa organlarga. Talab va so„rovlarga ko„ra hisob siyosati prokuratura, sud va arbitrajga, investorlarga, aksionerlarga, kreditorlarga, auditorlik firmalariga va boshqa qiziquvchilarga ham taqdim etilishi mumkin. Korxonaning o„z xodimlari uchun hisob siyosati ochiq bo„lishi lozim. Korxonaning hisob siyosatidan har bir qiziquvchi o„z maqsadlarida foydalanadilar. Masalan, soliq idorasi uchun ushbu hujjat korxonada soliqlar hisob- kitoblarini to„g„riligini tekshirish, hisobni to„g„ri yuritilganligini nazorat qilish maqsadida zarur. Auditorlik tashkilotlari hisob siyosatini o„rganish asosida uni to„g„ri tuzilganligi to„g„risida xulosa qiladilar, shuningdek unga qanchalik amal qilinayotganligiga baho beradilar. Investorlar, aksionerlar, kreditorlar uchun hisob siyosati o„z mablag„larini ushbu korxonaga qo„yish yoki qo„ymaslik bo„yicha qaror qabul qilishda asos bo„lib hisoblanadi. Hisob siyosati rasmiy hujjat sifatida ma‟lum shakl va tarkibga ega bo„lishi kerak. 1-son BHMSning 96-punktiga muvofiq hisob siyosatida quyidagi tarkibiy elementlar o„z aksini albatta topishi lozim: korxona aktivlarini baholash turlari va usullari; amortizatsiyani hisoblash usullari; rezervlarni tashkil qilish; tovar-moddiy boyliklarni baholash va hisobga olish usullari; tadqiqot va rivojlanishga sarflangan xarajatlarni tan olish va hisobga olish; tannarxni kalkulyatsiya qilishning usullari; moliyaviy hisobotni konsolidatsiya qilish tartibi;
pul oqimlari to„g„risida hisobotni tuzish usullari; buxgalteriya hisobining ishchi schyotlar rejasi. Hisob siyosatida yuqorida keltirilgan ma‟lumotlar alohida boblar, paragraflar ko„rinishida ifodalangan bo„lishi lozim. Korxonaning moliyaviy hisobotini tuzishda muhim ahamiyat kasb etadigan boshqa hollar va tartiblar ham hisob siyosatida aks ettirilishi mumkin. Korxonada ishlab chiqilgan va tasdiqlangan hisob siyosatiga to„liq amal qilinishi lozim. Buning uchun korxonada tegishli shart-sharoitlar yaratilgan bo„lishi kerak. Jumladan, xodimlar o„rtasida bajariladigan ishlar aniq taqsimlangan bo„lishi kerak. Bunday taqsimotni bosh hisobchi amalga oshiradi. U har bir hisobchiga yuritiladigan buxgalteriya hisobi schyotlarini, hisob registrlarini ochish, yuritish, yopish tartiblari va muddatlarini belgilab beradi. Bosh hisobchi korxonaning buxgalteriyasi, uning bo„limlari to„g„risida Nizomni ishlab chiqishi, uni rahbariyat tomonidan tasdiqlanishini ta‟minlashi kerak. Nizomda har bir bo„lim xodimining lavozimiga qarab bajaradigan ishlari va majburiyatlari aniq belgilangan bo„lishi lozim. Hisob siyosatiga amal qilishning muhim shartlaridan biri bo„lib korxonada hujjatlar aylanishining aniq grafigini ishlab chiqilganligi va tasdiqlanganligi hisoblanadi. Bunday grafiklarni jadval yoki tarmoqli grafik ko„rinishida ifodalash mumkin.
Hisob siyosatiga amal qilishning yana bir muhim shartlaridan biri bo„lib hisob xodimlari faoliyatiga baho berish yoki reyting tizimini mavjudligi hisoblanadi. Ishga baho berish yoki reyting tizimiga amal qilish hisobchilarni rag„batlantirish (yutuqlar uchun), yoki ularga nisbatan jazo choralarini ko„rish (xato-kamchiliklar uchun) orqali amalga oshirilishi lozim. Hisobchilar ishiga baho berish reyting tizimini mavjudligi va uni doimiy tarzda hisobchilar o„rtasida e‟lon qilib borish buxgalteriya ishini doimiy yaxshilanib borishiga katta ta‟sir ko„rsatish vositasi hisoblanadi. Xo„jalik yurituvchi subyektning hisob yuritish siyosati subyekt tomonidan moliyaviy hisobotni tayyorlash va tuzishda qo„llaniladigan o„ziga xos qoidalar va amaliy yondoshuvlarni ifodalaydi. Xo„jalik yurituvchi subyektning hisob siyosati subyekt rahbari tomonidan «Hisob yuritish siyosati va moliyaviy hisobot» nomli 1-son BHMA asoslarida takdim etiladigan moliyaviy hisobotning yilma-yil qiyoslanishi uchun tuziladi. Hisob yuritish siyosati shunday tashkil qilinishi kerakki, unda moliyaviy hisobot barcha uchun qulay bo„lgan BHMA asosida tuzilishi mumkin bo„lsin. -Xo„jalik yurituvchi subyektning hisob siyosati quyidagicha bo„lishi lozim: -foydalanuvchilar ehtiyojlari uchun ahamiyatli; -ishonchli bo„lishi; -aynan shunday faoliyat yurituvchi boshqa subyektlarning moliyaviy hisobotlarini taqqoslash imkoniyatini berishi; - tushunarli va oddiy bo„lishi shart. Buxgalteriya hisobini yuritish va hisobot tuzishni tashkil qilishning aniq yo„nalishi bo„yicha subyektning hisob yuritish siyosati shakllantirilishida O„zbekiston Respublikasining «Buxgalteriya hisobi to„g„risida»gi Qonun hujjatlarini qo„llash lozim. Korxonanining hisob yuritish siyosatini tanlash va asoslashga quyidagi omillar ta‟sir etadi; -mulkchilik shakli va tashkiliy-huquqiy shakl; -faoliyat turi yoki tarmoq bo„ysunuvi; -ishlab chiqarish ko„lami hamda ishlovchi xodimlarning soni; -soliq solish tizimi bilan munosabat (har xil soliqlardan ozod bo„lish, soliq stavkalari, soliq solish bo„yicha imtiyozlar); -bozor munosabatlariga o„tish sharoitida harakat qilish erkinligining darajasi; -moliya-xo„jalik faoliyatining rivojlanish strategiyasi (uzoq kelajakda korxonaning iqtisodiy rivojlanish masalalari va maqsadlari, sarmoyalarning kutilayotgan yo„nalishlari, kelajakdagi masalalarni yechishdagi taktik yondoshuvlar); -boshqaruv faoliyatining texnik jihatdan qurollanganligi; -korxonani ma‟lumotlar bilan ta‟minlashning samarali tizimining mavjudligi; -buxgalteriya xodimlarining malaka darajasi, korxona rahbarlarining tashabbuskorligi, talabchanligi hamda tadbirkorligi; -korxona ishi samarasidan moddiy manfaatdorlik va majburiyatlar bo„yicha moddiy javobgarlik tizimi. Quyidagi hollarda xo„jalik yurituvchi subyektning hisob yuritish siyosatida o„zgarishlar bo„lishi mumkin: -subyekt qayta tashkil etilganida; -mulkdorlar o„zgarganida;
-O„zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari va O„zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobotini me‟yoriy tartibga solish tizimida o„zgarishlar bo„lganida; -buxgalteriya hisobining yangi omillarini ishlab chiqishda. O„zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari bilan bog„liq bo„lmagan hisob siyosatidagi o„zgarishlarning oqibatlari buxgalteriya hisobi yuritishda o„zgartirilgan omillarning qo„llanilish kuni (oyning birinchi sanasi)dan subyekt tomonidan tekshirilgan qiymat ko„rinishida baholanishi kerak.
Download 1.4 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|