Монография Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон миллий университети

БИЗНЕС ШАКЛЛАРИ
БИЗНЕС
Фаолият 
шаклига кўра 
Истеъмол 
бизнеси 
Тадбиркорлик
Бойликдан 
бойлик ундириш 
бизнеси
Касбкорлик 
бизнеси
Мулк шаклига 
кўра 
Давлат
Хусусий
Аралаш
Қонунийлик нуқтаи 
назаридан
Ошкора 
Норасмий
Хуфёна 
 
1.1.1-чизма 
Бизнес фаолият турига кўра тадбиркорликдан ташқари истеъмол 
бизнеси, касб-корлик бизнеси, яъни касб, лавозим имкониятларидан 
фойдаланиш асосида фойда ва наф олиш, бойликдан бойлик ундириш, 
тижорат-воситачилик бизнеси ва бошқа шаклларда ҳам намоѐн бўлади. 
Бизнес мулкчилик турларига кўра давлат, хусусий ва аралаш ҳамда ҳуқуқий-
қонунийлик нуқтаи назардан ошкора, расмий, норасмий, яширин(хуфѐна) 
шаклларида юз беради. 
Бизнес ва тадбиркорлик тушунчалари бир-бирларига яқин, турдош 
тушунчалари бўлганликлари учун умумий хусусиятга эгадирлар. Бизнинг 
назаримизда улар қуйидагилардан иборат: 
-мулк 
жамғаришга ва тўплашга интилиб, мулкий муносабатлар 
иштирокчиси бўлиш; 
-фойда, даромад, наф олишга ва уларни максималлаштириш мақсадида 
иқтисодий фаолият билан шуғулланиш; 
-иқтисодий фаолият эркинлигига, фаолият турини ва соҳасини танлаш 
эркинлигига эга бўлиш; 

---

13 
-мулкий жавобгарликка, масъулиятга эга бўлиш, риск қилишга мойиллик; 
-тижорат сирига эга бўлиш ва уни сақлаш; 
- ҳалоллик биланиш юритиш, обрўга, нуфузга эга бўлишга интилиш; 
-иқтисодий 
фаолиятни ташкил этиш, юритиш, бошқариш, унда 
қўлланиладиган иқтисодий ресурслардан самарали фойдаланиш, уларни 
уйғунлаштириш асосида юқори наф, фойда ва даромад топишнинг муқобил 
йўллари, воситаларини топа билиш; 
- бозор конъюнктураси ўзгаришларига мослаша олиш, бошқа иқтисодиѐт 
субъектлари билан рақобатлаша олиш; 
- бунинг учун ўзининг иқтисодий фаолиятини такомиллаштириш, унда фан-
техника янгиликларини жорий этиш
1
. 
Бизнес ва тадбиркорлик ривожланишининг ижтимоий-иқтисодий асослари 
қуйидагилардан иборат бўлади: 
-ижтимоий меҳнат тақсимотининг мавжудлиги ва ривожланиб бориши, 
ишлаб чиқарувчиларнинг бирон-бир маҳсулот ишлаб чиқаришга ва хизмат 
кўрсатиш турига ихтисослашишининг кенгайиб бориши; 
-товар-пул муносабатларининг ривожланиб бориши;бозор иқтисодиѐти 
замонавий моделларининг пайдо бўлиши ва ривожланиб бориши; 
- бозор, ишлаб чиқариш ва ижтимоий инфратузилманинг ривожланиб 
бориши; 
-хилма-хил мулк турлари ва шаклларининг ривожланиб бориши ҳамда 
хусусий мулк миқѐсларининг кенгайиб, устуворлигининг таъминланиши; 
-хўжалик субъектларининг иқтисодий жиҳатдан мустақиллиги ва фаолият 
эркинлигининг ошиб бориши; 
-хўжалик 
субъектларининг танлаш эркинлигининг мавжудлиги ва 
таъминланганлиги; 
-жамиятда кишилар онгида иқтисодий тафаккурнинг ривожланиб бориши: 
1
Абулқосимов Ҳ.П. Шаклланаѐтган бозор иқтисодиѐтида инсон омили ва уни фаоллаштириш 
йўллари.Монография.-Т.:ТМИ нашри,2005.-36-бет; Абулқосимов Ҳ.П.Иқтисодиѐтда инсон омили: 
шаклланиши, амал қилиши ва фаоллашуви.Монография.-Т.:‖Akademiya‖ 2006.-41-42-бетлар. 

---

14 
-давлат томонидан мамлакатда қулай ишбилармонлик, бизнес юритиш учун 
мақбул шароит ва муҳитининг туғдириб берилиши, давлатнинг 
тадбиркорлик фаолиятини рағбатлантириш ва қўллаб-қувватлашининг 
кучайиб бориши
1
.