Монография Яяш£Ш к 'iirlih \ назар хдкимов инсон экологияси монография


билиш, улардан исроф кдлмасдан фойдаланиш к;адриятларига Е


Download 7.13 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/45
Sana20.11.2023
Hajmi7.13 Mb.
#1789990
TuriМонография
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   45
Bog'liq
Инсон экологияси

38


билиш, улардан исроф кдлмасдан фойдаланиш к;адриятларига
Е
лмал килиш ва психологик шарт-шароитлар билан богликдир. 
Экологик маданият инсонга оламни, табиатни шахе фаолияти 
учун зарурлигини тулик; х;олда тушуниш имкониятини беради, 
биосферада инсоннинг урни ва унинг х^ётидаги ижтимоий, 
ицтисодий, сиёсий хрлатларни илмий асосда англаш, тушуниш, 
унга уз муносабатларини билдириш имкониятини вужудга 
келтиради. Бизнинг фикримизча, экологик маданият - шахс- 
иинг экологик билимлардан амалий фаолиятда, таълим-тарбия 
жараёнида самарали фойдалана олишининг намоён були- 
шидир.
Булажак мутахассис шахеи тарбияси, унинг экологик 
маданиятининг ривожланиш моделини яратиш мураккаб 
педагогик жараёндир. Айник;са, шахе экологик тарбияси 
цозирги глобаллашув даврида, гоявий хуружлар кучайган, 
ёшлар онгига салбий таъсир этувчи воситалар сони купайиб 
бораётган ш ароитда янада кдйинлашмокда. Ш унинг учун хдм 
шахе ахлокдй, экологик маданиятини ривожлантириш, унинг 
маънавиятини мавжуд илмий, тарбиявий, услубий воситалар, 
гагьлим имкониятлари билан мустахдамлаш педагогик жараён- 
даги мухдм омиллар дан дисобланади.
Таъкидлаш лозимки, инсоният бошидан кечираётган 
глобал пандемия, коронавирус тарк;алиши даврида, ёшларнинг 
(кологик маданиятини узлуксиз таълим имкониягларидан 
самарали фойдаланиб ривожлантириш моделини яратиш
арурияти вужудга келди. Бундан кутилган асосий мак,сад 
нисоннинг атроф-мухдтга ижобий муносабатини кучайтириш, 
иъми пировард натижада унинг экологик маданиятини 
ривожлантиришга эришишдир.
Дозирги 
даврдаги инсон ва табиат муносабатлари 
орасидаги толерант муносабатга, барча инсонларда экологик 
онгни ривожлантириш, уларнинг экологик саводхонлик ва 
маданиятини ошириш, баркарор ривожланиш лозимлиги 
гамойилларини чукур тушунишлари орк;али эришиш мумкин. 
Жа^ондаги ва худуддаги, минтак;адаги экологик вазият инсон- 
нинг табиатга булган хулк,ида узгаришлар содир булишини
39


талаб к;илмок,да. Бозор ицтисодиёти муносабаглари чукур- 
лашуви ш ароитида Ер шарида яшаётганлар, ижтимоий, 
ик;тисодий, сиёсий фаолият олиб бораётганлар инсоннинг 
биологик тур сифатидаги х;олати хдмда бошк,а экологик тур 
вакиллари билан биргаликда яшаш имкониятларини англаши 
орк;али, 
барк;арор ижтимоий ик;тисодий ривожланишни 
таъминлаш учун хдракат к,илипшни так;озо кдлмок;да.
М амлакатимизда щ ти содчи кадрлар тайёрлаш тизими 
олдида турган м ущ м вазифаларни бажаришда, жумладан, 
булажак кадрлар экологик маданиятини юксалтиришда олий 
таълимда фаолият курсатаётган педагог кадрларнинг урни 
алозщда адамият касб этади. Чунки бу жараёнда ижтимоий- 
ицтисодий таракдиётнинг асосий йуналишларини белгилаб 
берувчи, давлатимиз ва жамият олдида турган хайрли ишлар ни 
амалга оширувчи, олий маълумотли мутахассислар тайёрлана- 
ди. Ёш мутахассислар уз ихтисосликлари буйича Ватанимиз- 
нинг ик,тисодий, экологик, миллий хавфсизлигини таъминлаш, 
ёш авлодни укдтиш, истикдолимизга содик; фарзандлар 
сифатида тарбиялаш ишида иш тирок этадилар. Бундай 
масъулиятни булажак мутахассисларда ривожлантиришда 
университетлар кафедраларида иш олиб бораётган профессор- 
уьдтувчиларнинг таълим-тарбиядаги роли янада отм окла. 
Таъкидлаш лозимки, "... маънавият - инсонни рух^н покланиш, 
к;албан улгайишга чорлайдиган, одамнинг ички дунёси, 
иродасини бацувват, иймон-эътик;одини бутун циладиган, 
виждонини 
уйготадиган 
бек;иёс 
куч, 
унинг 
барча 
к,арашларининг м езонидир”53. Университетларнинг бакалавр 
йуналишдаги таълим-тарбия ишларида иш тирок этаётган, уни 
ташкиллаштираётган, унга радбарлик кдлаётган олимлар, 
профессор-укдтувчилар маънавияти бутун, ахлок;ан пок, юк,ори 
малакали мутахассисларни тайёрлаш учун масъуллиги-ни 
таъкидлаш лозим.
Айник;са, 
мамлакатимизни 
ривожланган 
давлатлар 
кдторига олиб чикдш учун олиб борилаётган ички ва тагшди
53 Каримов И.А. Юксак маънавият енгилмас куч. Т.: "Маънавият”, 2008,19 бет.
40


СИ 
ё саг, ёшлар келажаги учун яратилаётган барча ижтимоий- 
ицтисодий имкониятлар, таълимдаги ислодотларнинг ма^сади, 
модияти булажак кадрлар билан олиб бориладиган маънавий- 
маърифий ишлар, тарбиявий соатларнинг бош мавзуси булмоги 
даркор. Бундай фаолият учун педагогдан чукур гуманитар 
билимлар мажмуасига эга булиш лозимлиги талаб кдлинади. 
Муаммога бундай сндашув дар бир педагогдан Узбекистон 
Республикаси 
П резидента 
Ш .М .М ирзиёев 
асарла-ри, 
нуткдари, Фармон ва к,арорлари, Узбекистон Республикаси 
Конунлари, Вазирлар Мадкамаси к;арорлари мазмуни билан 
мциндан танишиш, таълим-тарбия ишида самарали фойдала- 
иига, уларнинг мазмунини чукур билиш лозимлигини так;озо 
этади. Ш унингдек, мунтазам такомиллашиб бораётган олий 
гаълимга оид к,онунлар, Вазирлар Мадкамаси к,арорлари 
мазмуни билан танишиш, билиш ва амалиётга ж орий к;илиш 
ишида дам фаол иш тирок эгишни талаб кдлади.
Олий таълимни модернизациялаш зарурияги бакалаврлар 
ва магистрлар тайёрлашни тубдан такомиллаштиришни талаб 
цилмокда. Бундай ш ароитда дар бир профессор-укцтувчидан уз 
илмий тадк,ик,от фаолиятини дамда талабалар билан олиб 
борадиган экологик маданиятни ривожлантиришга йуналти- 
рилган таълим-тарбиявий ишни янада юк,ори савияга кутариш- 
пи талаб кдлади. Юк;ори малакали ик,тисодчилар тайёрлаш 
масаласи дар бир педагог илмий тадк,ик,ог ишларининг 
жадаллаштирилишини, янги талаблар асосида ривожланган 
мамлакатлар даражасида ташкил кдлиниши заруриятини 
вужудга келтирмокда. И лмий ишлар натижаларининг, шу 
жумладан, экологияга, булажак ик,тисодчилар экологик мада­
ниятини ривожлантиришга дойр хулоса ва таклифларнинг 
амалиётга ж орий кцлиниши ушбу содада укдтилаётган 
ижтимоий ва гуманитар фанларга дойр дарслик, укув-услубий 
цулланмалар тайёрлаганлиги ва уларнинг талабаларга урганиш 
учун тавсия этилаётганлигида намоён булади.
Узбекистон Республикасининг ижтимоий-ицтисодий сода- 
лари жадал ривожланиб, унинг халк,аро дамжамиятдаги, шу
41


жумладан, олий таълим содасидаги ютудлари тобора ошиб 
бормодда. М амлакатимизда ю дори малакали бакалаврлар, 
магистрлар тайёрлаш тажрибаси жадондаги етакчи давлатлар 
томонидан эътироф этилганлиги, олий идтисодий таълим 
содасида халкаро 
интеграциянинг 
кенгайишини тадозо 
дилмодда. Бу эса, уз навбатида, профессор-педагоглардан, 
устоз-педагоглардан ва булажак бакалавр ва магистлардан 
хорижий 
тиллардан 
бирини, 
ахборот 
технологиялари 
асосларини мукаммал билиш заруриятини вужудга келтирди. 
Ш у муносабат билан “...олий укув ю ртларининг илмий 
салодиятини мустадкамлаш ва инновацион фаолиягга асослан- 
ган ук;ув ж араёнини интеграциялаш тириш дозирги босдичда 
долзарб адамият касб этади”.54
Глобаллашувнинг олий идтисодий таълимга таъсири ва 
фанлараро илмий таддидот содаларида халцаро илмий дамкор- 
ликнинг кенгайиб бораётганлиги замонавий педагог дан 
интернет тизимини яхши билишни, компьютер технология- 
ларидан уз фаолиятида, педагогик жараёнда, илмий ишларида 
унумли фойдаланишни талаб дилади. Ш у жумладан, дар бир 
маъруза ва амалий машгулотларда экологияга дойр илмий 
ахборотларга бой презентацион материалларнинг намойиш 
этилиши, дарсларнинг тардатма материаллар билан бойитили- 
ши унинг назарий, амалий ва тарбиявий адамиятини оширади. 
Талабаларнинг угилаётган экологияга оид янги удув материал- 
ларни тез ва тулик; урганиб олишларини таъминлайди.
Ушбу таълим-тарбия ж араёни туфайли булажак мута- 
хассиснинг шаклланиши жадаллашади, экологик маданият 
дирраларининг вужудга келиши кузатилади. И нновацион 
узлуксиз таълимда компьютер технологияларидан унумли 
фойдаланиш булажак бакалаврларда ижтимоий, идтисодий, 
сиёсий масалалар мазмунини англаш, тушуниш, ижтимоий,
54 Каримов И. А. Узбекистон Республикаси биринчи Президенти Ислом 
Каримовнинг "Юксак билимли ва интелектуал мамлакатни барцарор таравдай 
эттириш ва модернизация цилишнинг энг му*им шарти” мавзуидаги халцаро 
конференциянинг очилиш маросимидаги нугки. \ \ Халк; сузи, 2012 йил 18 феврал.
42


ицтисодий воцеаларга нисбатан мустакил хулосалар чщ ариш - 
i.i ёрдам беради.
Устоз-педагогларнинг 
укув 
жараёнида 
компьютер 
гехнологиясидан самарали фойдаланиши фанлар буйича укув- 
услубий мажмуаларнинг талаблар даражасида тайёрланиши 
гльлим-тарбия жараёнини юцори савияда ташкил этилишига 
ммкон яратади. Экологик мазмундаги укув-услубий материал- 
лдрнинг замонавий, янги педагогик технологиялар, кейс -
сгади (case - аник; вазият, х,одиса, stadi - ук,итиш)лар билан 
ЙОйитиш имкониятини беради. Ш унингдек, экологияга дойр 
Уцув-услубий мажмуанинг электрон базасининг яратилиши 
МЛабанинг ушбу материалардан уз вацтида ва унга манзур 
булган манзилда фойдаланиш имкониятини х;ам вужудга 
кслгиради. Устоз-педагогнинг фан буйича янги дарсликлар, 
Укув кулланмалар ва бопща адабиётлар руйхатининг яратили­
ши булажак педагог учун ушбу курс фанларини урганишда 
мух^м манбалар ролини бажаради.
Замонавий электрон почта, телеграм, 
зоом канали 
срдамида олий таълим муассасаларига экологияга дойр янги 
маьруза ва мустакил даре магериалларини тезкорлик билан 
КИритиш орк;али булажак бакалавр ва магистрларга укув- 
услубий материал, муаммони мазмун ва мох;иятини тушунти- 
радиган манбалар етказилади. Экологик таълимга монанд 
фаиларни мустакил урганишга тавсия этилган экологияга дойр 
материаллар, махсус адабиётлар буйича методик маслах;атлар ва 
услубий ёрдам курсатиш имкониятини уз вак;тида вужудга 
кслтиради. Таъкидлаш лозимки, ушбу ижодий фаолият гуфайли 
жах;ондаги етакчи университетлар олимлари билан бевосита 
илмий мулок;атга киришиш х;амда экологик билимларни 
такомиллаштиришга 
к;аратилган 
ижодий 
дам-корлик 
имкониятлари 
кенгаяди. 
Ш унингдек, 
компьютер 
I схнологияларидан унумли фойдаланишда булажак ик;тисод- 
чилар учун зарур булган фанлар буйича экологик маданиятни 
ривожлантиришга 
йуналтирилган 
ижодий 
тугаракларни

Download 7.13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   45




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling