Monosaxaridlar

C₁₂H₂₂O₁₁ + H₂O —→ 2C₆H₁₂O₆
3) glyukoza birinchi marta A. M. Butlerov tomonidan formaldegid molekulalarining kalsiy gidroksidi ishtirokida o‘zaro ketma-ket birikishi natijasida sun’iy usulda sintez qilingan:
6HCHО → C₆H₁₂O₆
Bu reaksiya natijasida monosaxaridlarning murakkab aralashmasi hosil bo’ladi. Hosil bo’lgan aralashmadan alohida monosaxarid ajratib olish qiyin bo’lganligi uchun bu reaksiya faqat nazariy ahamiyatga ega.

Bu monosakkaridlar soniga tegishli va glyukoza bilan juda o'xshash. Bu sekinroq assimilyatsiya tezligi bilan tavsiflanadi. Buning sababi shundaki, assimilyatsiya fruktoza birinchi navbatda glyukozaga aylantirilishini talab qiladi.

Shuning uchun bu aralash diabet kasalligi uchun xavfsiz deb hisoblanadi, chunki uning iste'moli qondagi shakar miqdorining keskin o'zgarishiga olib kelmaydi. Shunga qaramay, bunday tashxis bilan ehtiyotkorlik zarur.
Suvda eriganda molekulasi bitta saxarid molekulasini hosil qiluvchi uglevodlar — monosaxaridlar deyiladi. Eng oddiy
monosaxaridlar qatoriga besh a’zoli (C₅) saxaridlar — riboza va dezoksiriboza va olti a’zoli (C₆) saxaridlar — glyukoza va fruktozalar kiradi.
Ulardan kichik molekulalar: trioza, tetrozalar ham mavjud.
Riboza va dezoksiriboza nuklein kislotalar tarkibiga kiruvchi saxaridlar bo’lib quyidagi tuzilishga ega:

Besh a’zoli halqa hosil qilgani uchun pentoza (furanoza) — besh a’zoli getero halqali uglevodlar ham deyiladi.
Pentozalar. C₅H₁₀O₅, tabiatda, asosan, birikma holida polisaxarid 10 pentozalar (C₅H₈O₄)_n hamda oʻsimlik va daraxt yelimi tarkibida boʻladi. Pentozalar esa yogʻochda (10—15%), xashakda va urugʻlar qobig’ida koʻp boʻladi. Pentozalar monosaxaridlar uchun xos boʻlgan barcha reaksiyalarga kirishadi. Lekin pentozalarning geksozalardan farqi shuki, ular mikroorganizmlar ta’siriga ancha chidamli, bijgʻimaydi. Pentozalar uchun yana bir xarakterli reaksiya, ular mineral kislotalar ta’sirida furfurolga aylanadi.
L-arabinoza pentozalarning eng muhim vakilidir.
L-arabinoza gummiarabik yoki olcha yelimi tarkibiga kiradi va ularni kislotalar ishtirokida gidroliz qilib olinadi. U shirin ta’mli, 160°C da suyuqlanadi. L-arabinoza barcha monosa- xaridlar kabi eritmada 2 xil shaklda — ochiq va siklik shaklda muvozanatda boʻladi: