Морфемика. Морфема ҳәм оның түрлери


Download 337.05 Kb.
Pdf ko'rish
bet49/54
Sana29.07.2023
Hajmi337.05 Kb.
#1663692
TuriЛекция
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   54
Bog'liq
I.Seytnazarova. Hazirgi qaraqalpaq tili. Morfologiya (2006)

Анықлаў жанапайлары. Бундай мәнини билдиретуғын жанапайларға ғой, дә, 
аў, нағыз, дәл, жанапайлары киреди. Мениң оның менен хожалығым қулап қалмайды 
ғой, деген менен адамға инсап керек дә§ (А.Садықов) 
Күшейтиў жанапайлары. Бул түрдеги жанапайларға да, де, дағы, ҳәм,ақ 
жанапайлары киреди. Мысалы: Хабар алыўға кеткенлер түнде-ақ қайтып келди. 
(А.Садықов) 
 
Ажыратыў яки шеклеў жанапайлары. Бул жанпайларға тек, тек ғана, ғана, 
болса, тәнҳа, гилкий, ылғый, гил, гилең бир жанапайлары киреди. Мысалы: Барған 
адамлар менен тек ийек екшеп сәлемлести. (А.Садыков) Шамасы бир ақылландырып 
турған биреўи болды, булардың. (А.Садыков) 


Силтеў жанапайлары өзлери байланысып келген сөзге көбинесе гәпке силтеў, 
нусқаў, нәзерин аўдарыў, жуўмақлаў усаған қосымша мәнилерди билдиреди. Минекей, 
қарай ғой, бир түпте қанша нәл бар. (Т.Қайыпбергенов) 
Модальлик мәни бериўши жанапайлар гәптеги айтылған ой пикирге ямаса 
қандай да бир қубылысларға түрлише модальлик мәнилик түс береди. Модальлық мәни 
бериўши жанапайлар мәнилик айырмашылықларына қарай төмендегидей түрлерге 
бөлинеди. 
Сораў жанапайлары. Модальлық мәни бериўши сораў жанапайларына ма//-ме, 
-
па//-пе, -ба//-бе, -ше жанапайлары киреди мысалы: Мынаў соның берип кеткен қағазы 
ма? Машина еле көп тоқтай ма? Бәҳәр айындағы бултқа исенип бола ма
Мақуллаў жанапайлары. Буған аўа, мақул, жақсы, яқшы, болады, әжеп 
жанапайлары киреди. Мысалы. Аўа, Нуралы дурыс айтады. (А.Әлиев) Яқшы, үйиңе 
қайта бер. (Т.Қайыпбергенов) Әжеп, айтқаныңды булжытпай орынлаймыз. 
(Ә.Атажанов) 
Бийкарлаў жанапайлары. грамматикалық мәниси жағынан айтылған ой-
пикирди бийкарлайды ҳәм оған наразылық билдиреди.Бийкарлаў яки наразылық 
сыяқлы модальлик мәни жоқ, жақ (яқ) емес, емей, -ма-ме, -па-пе, -ба-бе усаған 
жанапайлардың қатнасыўы арқалы билдириледи. Жоқ олай емес. Яқ әўере болма,-деди 
Камал. (Ж.Жандосов) 

Download 337.05 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   54




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling