Moylar va maxsus suyuqliklar

 
Moylarni ishlab chiqarish sxemasi 
 
 
 
11-rasm. Moylarni ishlab chiqarish sxemasi. 
 
 
 
 
 
 
Технологик 
 
Гидравли
к  
Нефт 
Консервац
ия  
Эл. 
изоляция  
Вакуум 
Индустриал  
мойлари  
Трансмисс
ия  
Газотрубин
а  
Асбоб-ускуна 
 
мойлари
  
Компресс
ор  
Трубин
а  
Медецина ва  
парфюмерия  
мойлари  
Сурков 
Мотор 
мойлар

---

64 
 
8-jadval 
 
Bazibir  tovar   moylarini  asosiy  xossalari jadvali: 
 
 
 
Ko’rsatkichlar. 
 
 
 
 
Motor moylari. 
 
Industrial 
moylar. 
Kompre
ssor 
moylari 
MS-
20 
DS-11 
AS-10  IS-12  IS-45 
KS-19 
Yopishqoqliq, mm
2
/S 
100
o
S 
50
o
S 
 
20 
- 
 
10,5-
11,5- 
 
9,5-
10,5- 
 
- 
10-14 
 
- 
38-52 
 
17-21 
- 
Yopishqoqlik indeksi 
85 
83 
85 
- 
85 
85 
Kotish harorati, 
o
S 
-18 
-15 
-15 
-30 
-10 
-18 
Kul miqdori, % 
0,003 
0,005 
0,005 
0,005  0,005 
0,005 
Oltingugurt miqdori, % 
1,0 
1,1 
1,1 
1,0 
1,1 
1,1 
 
5.1. Motor moylari 
 
Motor  moylari  transportda,  kishlok  xujalik  va  boshka  mashinalarda 
kullaniladigan  porshenli  ichki  yonuv  dvigatellarini  moylashga  muljallangan.  Bu 
eng  tarkalgan  moy  guruxi bulib, ularning  ulushi  neft  moylari  ishlab chikarishning 
umumiy  xajmini  50%  dan  ortigini  takil  etadi.  Deyarli  barcha  motor  moylari 
selektiv  tozalangan  baza  moylarni  turli  funkstional  maksadlardagi  qo’ndirmalar 
kushish  blan  olinadi.  Porshenli  ichki  yonuv  dvigatellarida  tartibi  va  xossalari, 
qo’ndirmalarni turi va konstentrastiyalari turiga bulingan tovar moylari kullaniladi. 
Baza moylar blan asosan tovar moylarni kovushkoklik-harorat xususiyatlari, ularni 
past  haroratdagi  xarakatchanligi,  shuningdek  qo’ndirmalarga  bulgan  kabul 
kiluvchanlik  aniklanadi.  Qshki  va  yozgi  motor  moylari  uchun  kuyidagi  baza 
moylari tayyorlanadi: 
M-6(AS-6) – distillyat; 
M-8(AS-8,  DS-8)  –  distillyat  va  koldik  (14%dan  kam  b/gan)  moylar 
aralashmasi; 
M-11(DS-11)  -    distillyat  va  koldik  (30%  dan  kam  bulmagan)  moylar 
aralashmasi; 
M-14(DS-14)  –  distillyat  va  koldik  (  40%  dan  kam  bulmagan)  moylar 
aralashmasi; 
M-16(DS-16)  –  distillyat  va  koldik  (50%  dan  kam  bulmagan)  moylar 
aralashmasi; 
M-20  –  VAZ  avtomobillari  uchun  motor  moylarini  selektiv  tozalangan 
yukori  indeksli  baza  moylari  asosida  tayyorlanadi;  AV-6  distillyat;  ASV-10  -  

---

65 
 
distillyat va koldik (25% dan kam bulmagan) moylar aralashmasi. Barcha mavsum 
va  shimoliy  moylar  uchun  baza  moylari  sifatida  veretennoy  AU  va  chukur 
deparafinlangan  past  haroratda  kotuvchi    ASV-5  xisoblanadi.  Chegaralangan 
mikdorda  k-ta-kontakt  va  kislota-ishkoriy  tozalangan  moylar  xam  ishlab 
chikariladi.  AV  traktor  dvigatellari  uchun  muljallangan  zamonaviy  motor 
moylarida  albatta  qo’ndirmalar  bulishi  kerak.  Moylarni  yuvuvchi,  disperlovchi 
xossalari,  oksidlanishga  chidamliligi  surkov  va  ximoya  kobiliyatlari  asosan 
qo’ndirmaning  mikdori  va sifatiga boglik.  Moylar kuyidagidek kup  funkstiyali  va 
kompozistion  qo’ndirmalar  qo’shiladi.  (VNIINP-360,  DF-11,  MNIID-22k  va 
boshkalar).  Kimyoviy  tarkibi  va  ta’sir  mexanizmi  turlicha  bulgan  qo’ndirmalarni 
qo’shish orkali unversal ekspluatastiya xossali karbyurator va dizel dvigatellaridagi 
past va  yukori  haroratda chukmalar  xosil  bulishini bartaraf etuvchi  motor  moylari 
olinadi. 
Moylar  ekspluatastiya  shartlari  va  ishning  kuchlanishlari  xisobiga  olingan 
xolda  bir  biridan  100
0
S  dagi  kovushkokligi  (6  dan  20  mm
2
S  gacha)  va  boshka 
xossalari  bilan  fark  kiluvchi  6  guruxga  bulinganlar  (A,B,V,G,D  va  E).  Tovar 
moylari kuyidgi tarzda belgilanadi:    
M-8A,  M-10B,  va  x.  Bu  erda  M  xarfi  motor  moyini  bildiradi.  «A»,  «B». 
Xarflar moy guruxini, rakamlar 100
0
S dagi kovushkokligini bildiradi. B,V,G gurux 
moylari  gurux  osti  gruppachalariga  bo’linadi  va  ularni  vazifasiga  qarab  rakamlar 
bilan belgilanadi. (1-karbyurator dvigatellari, 2-dizel dvigatellari uchun) A,B,V va 
G  gurux  moylarini  karbyurator  dvigatellarida  xam,  avtotraktor  dizellarida  xam 
kullash  mumkin;  D  va  G  gurux  moylarini  esa  fakat  dvigatellarda  kullaniladi. 
Kuyultirilgan  moylar  M-4  3/6  V,  M-63/10  G  tarzida  belgilanadi.  «3»  indeksi 
moyni  tarkibida  kuyultiruvchi  qo’ndirma  borligini,  birinchi  rakam  18
0
S  dagi 
kovushkoklik  sinfini  belgilaydi.  (1300  dan  20400  mm
2
/s  gacha).  Ayrim 
karbyurator  va  dizel  dvigatellari  uchun  muljallangan  tovar  moylariga  bulgan 
talablar kuyidagida keltirilgan.