Muallif: Karimova Shohista Mavzu: Zamonaviy kompyuter sinflari va imkoniyatlari

Muallif:Karimova Shohista
Mavzu: Zamonaviy kompyuter sinflari va imkoniyatlari..


O’zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan so’ng, rivojlanishning yangi bosqichiga ko’tarildi. Shu borada zamonaviy kompyuter texnologiyalaring ishlab chiqarishga, iqtisodga, biznesga, va o’qitish jarayonlarga tatbiqi tobora kengaymoqda. Har bir inson o’z faoliyatida kompyuterlardan unumli foydalana bilishi zarur bo’lib qoldi . Biz quyida zamonoviy kompyuterlarning sinflari, tarkibi va imkonyatlari haqidagi ma’lumotlarga to’xtalib o’tamiz.
Dastlabki EHMlarning yaratilishi davrida, mashhur matematik Jon fon Neyman 1945 yildayoq kompyuter qurilmalari ma’lumotlarni qayta ishlash uchun qanday tarzda universal va maqbul bo’lishi kerakligini aytib o’tgan edi. Shu bois kompyuter tuzilishining asoslari fon Neyman printsipi deb yuritiladi. Deyarli barcha zamonaviy kompyuterlar mazkur printsip asosida ishlaydi. Fon Neyman printsipiga ko’ra kompyuter quydagi qismlardan tashkil topgan bo’lishi lozim:

			Boshqarish qurilmasi
	Arifmetik- mantiiqiy qurilma				Joriy xotira
							Tashqi  qurilma

 

 * Arifmetik- mantiiqiy qurilma –arifmetik va mantiiqiy amalllarni bajaradi.
* Boshqarish qurilmasi - dastur bajarilish jarayonini tashkil qiladi va barcha boshqaruv vazifalarini bajaradi.
* Yodda saqlash qurilmasi yoki joriy xotira – ma’lumot yoki
dasturlarni o’zida saqlaydi.
* Tashqi qurilmalar ma’lumotlarni kiritish va chiqarishni taminlaydi.
Hisoblash uchun yaratilgan kompyuterlarning imkonyatalri hozirgi kunda behisob desak adashmaymiz. Shunday imkonyatlarga Pentium kompyuterlari ham egadir. Bu kompyuter mashxur Inernational Business Mashines Corporation korxonasining mahsulidir.
Shaxsiy kompyuterlarning ommalashishida mikroprotsessorlar ishlab chiqaruvchi intel va MS DOS, Windows-95, Windows-98, Windows-2000, XR, MS Word, MS Excel va boshka amaliy dasturlarni yaratgan, xamda rivojlanayotgan Microsoft firmasining munosib ulushi bor.





Zamonaviy kompyuterlarning sinflari, tarkibi va imkonyatlari
Nazariy qism
Katta kompyuterlar sinifi
Elektron hisoblash mashinalarning rivojlanish tarixiga nazar soladigan bo’lsak biz bilamizki EHMlarni yaratilishi va elementli asoslariga kura kuydagi avlodlarga bulinadi:
1-avlod, 1950 -yil: elektron vakuum lampalarda ishlovchi EHM;
2-avlod, 1960 -yil: yarim utkazgachli asboblarda(tranzistorlarda) ishlovchi EHM;
3-avlod, 1970 -yil: kichik va uta yukori darajali integratsiyasi bo’lgan yarim utkazgichli integral sxemalarda ishlovchi EHM;
4-avlod,1980 -yil: katta va uta katta integral sxemalarda ishlovchi EHM;
5-avlod, 1990 -yil: bilimlarni kayta ishlaning samarali tizimlarini kurishga imkon beruvchi, bir kancha unlab parallel ishlovchi mikroprotsessorlari bo’lgan EHM; bir paytda unlab izchil buyruklarni bajaruvchi, paralel-vektorli tuzilmasi bo’lgan uta murakkab mikroprotsessorlarda ishlovchi EHM;
6- va undan keyingi avlodlar: ommaviy parallelizm va neytron tuzilmali- neytron biologik tizmlar tuzilishini modellashtiruvchi, uncha murakkabbulmagan mikroprotsessorlar kup kup sonli taksimlash tarmogi bo’lgan optoelektronli EHMlardir.
EHMlarning xar bir avlodi oldingisiga karaganda juda kup muhim xususyatlarga ega jumladan, EHMning ish samaradoligi va barcha yodda tutivchi moslamalr sigimi odatda ortik buladi.
Vazifasiga kura EHMlar uch guruhga bulinadi: universal, muammoli-yunaltiilgan va ixtisoslashgan EHM.
Universal EHMlar turli muxandislik-texnik vazifalar:iktisodiy, matematik, axboot va boshka, algoritmlar murakkabligi xamda ma’lumotlarni kayta ishlash xajimlarining kattaligi bilan ajralib turuvchi vazifalarni xal etish muljallangan. Ular ommaviy foydalaniladigan hisoblash markazlari va boshka kudratli hisoblash komplekslarida foydalaniladi.
Muammoli-yunaltirilgan EHM odatda tenologik ob’ektlarni boshqarish; nisbatan uncha katta bulmagan ma’lumotlar xajimlarini ruyxatdan utkazish, tuplash kayta ishlashJ nisbatan uncha katta bulmagan algoritmlar hisob-kitobini bajarish bilan boglik ancha tor doiradagi vazifalarni bajarish uchun xizmat qiladi; ular universal EHMga nisbatan cheklangan apparat va dasturiy resurslarga ega buladi. Muammoli-yunaltirilgan EHMlar turli-tuman boshkaruv hisoblash komplekslarini misol kilib keltirish mumkin.
Ixtisoslashgan EHM tor doiradagi vazifalarni xal etish yoki katt’iy belgilangan guruhdagi vazifalarni amalga oshirishda foydalaniladi. EHMning bunday tor doirada yunaltirilishi ular tuzilmasini anik ixtisoslashtirish, ish faoliyatining yukori samadorligi va ishonchliligini saqlagan holda ularning murakkabligi va tan narxini ancha kamaytirishga imkon beradi. Ixtisoslashgan EHMlarga, masalan, maxsus vazifali mikroprotsessorlar; ayrim nomurakkab texnik qurilmalr,agregatlar va jarayonlarni boshqarish sohasida mantikiy vazifalarni bajaruvchi adapter va kontrollerlarni misol kilib keltirish mumkin.
EHMlarni hajmi va funktsional imkonyatlariga kura uta katta (superEHM), katta, kichik, uta kichik (mikro)- EHMlarga bulinadi. Dastlab katta EHM paydo bo’ldi, uning elementli bazasi elektron lampalardan to uta yuksak integratsiya darajasidagi integral sxemalargacha bo’lgan yulni bosib utdi.
Katta EHMlar xorijda kupincha meynfermlar( mainframe) deb atashadi kuydagi xususyatga ega bulishi lozim:
 ishlab chiqarish samaradorligi 10 MIPS( sekundiga million operatsiya) dan katta bulmagan;
 asosiy xotira sigimi 64 dan 10000 Mbaytgacha bo’lgan;
 tashqi xotira hajmi 50 Gbaytdan kam bulmagan;
 ko’p(kishi) foydalanadigan ish rejimi (bir paytning uzida 16 dan 1000 tagacha foydalanuvchigv xizmat qiladi).
 1970-yillarda kichik EHMlarning paydo bulishiga bir tomondan, elektron element bazasi sohasidagi tarakkiyot, boshka tamondan katta EHM reurslarining takchilligi tufayli shart-sharoit yaratildi.1969 yilda kfshf etilgan mikroprotsessor(MP) 70-yillarda EHMning yana bir sinfi mikroEHM paydo bulishiga olib keldi. Hozirda mikroprotsessorlardan EHM barcha sinflarida foydalanilmokda.
- SERVERLAR. EHMlarnig aloxida jadal rivojlanayotgan guruhini hisoblash tarmoklarida kup foydalanuvchi tomonidan foydalanadigan kompyuterlar serverlar xosil qiladi. Server (Server) - Bu tarmokning barcha ishchi stantsiyalar surovlarini kayta ishlash uchun ajratilgan surovlarini kayta ishlash uchun ajratilgan ko’p foydalanuvchili kompyuter bo’lib , u Bu stantsiyalarga umumiy tizm resurslariga (Hisoblash kuvvatlariga, ma’lumotlar bazasiga, dasturlar kutubxonalariga, printerlarga, fakslarga va boshkalarga) murojat etish imkonini beradi va Bu resurslarni taksimlaydi. Server uziningtarmokli operatsion tizimiga ega bulib, tarmok barcha buginlarining ishi uning boshkaruvi ostida utadi.Serverga kuyiladigan eng muhim talablar ichida yukori ish unumdorligini va ishonchligini ajratib utish lozim.
Ishchi stantsiyalarga tarmok resurslarini takdim etishdan tashkari, serverning uzi xam mijozlarning surovlari buyicha ma’lumotlarni mazmunli kayta ishlashni bajarish mumkin-bunday serverni kupincha kushimcha(ilovali) server deb atashadi. Server tarmokda kupincha ixtisosslashtiriladi. Ixtisoslashgan serverlar ma’lumotlar bazasini va ma’lumotlar arxivini yaratish va boshqarish, kup adresli faksimal aloka va elektron pochtani kullash,kup foydalanuvchili terminlarni (printerlar, plotterlarni va boshkalar) boshqarish buyicha tarmok ishidagi eng zaif joylarni bartaraf etish uchun ishlatiladi.

 -Superkompyuterlar . Superkompyuterlar(EHM) sekundiga 100 milliondan 10 millardgacha operatsiyani tezkor bajaruvchi kudratli kup protsessorli hisoblash mashinasidir.Superkompyuterning 2000 yildagi namunaviy modeli, ma’lumotlariga kura, kuyidagi xusuyatlarga ega buishi lozim:
 Taxminan 100000 MSLOPS (erkin vergul ustida sekundiga million operatsiya) tezlikda ishlovchi yukori paralel kup protsessorli hisoblash tizimi;
 Sigimi: operativ xotira 10 Gbayt, diskli xotira 1-10 Tbayt (1Tbayt-1000 Gbayt);
 Razryadlik 64; 128 bit.
Hozir dunyoda bir necha ming superEHM mavjud. Ular orasida oddiy ofisli Cray EL dan to kudratli Cray 3,4,5, Fujistsu(yaponiya) firmasining VP- 2000, Simenis(Germaniya) firmasisining VPP-500 va boshka kuplab superEHMlari bor