Muhabbat Qurbonova

Muhabbat Qurbonova
Mirzo Ulug’bek nomidagi
O’zbekiston Milliy Universiteti
Tilshunoslik kafedrasi mudiri,
filologiya fanlari nomzodi,
professor.

Mohinur Mo’min qizi Raxmatilloyeva
Mirzo Ulug’bek nomidagi
O’zbekiston Milliy Universitet
Kompyuter lingvistikasi yo’nalishi
2-bosqich magistranti

ANNOTATSIYA
Bugungi kun o’zbek tilshunosligida ildam rivojlanayotgan sohalardan biri, kompyuter lingvistikasining oldida turli vazifalar qo’yilmoqda. Jumladan, avtomatik mashina tarjimasida o’zbek tilining katta bazasini yaratish orqali o’zbek tilidagi turli uslubga oid matnlarni boshqa tillarga ma’nosini saqlagan holda, so’zma – so’z, to’g’ri tarjima qila olishini yaratish masalasi hisoblanadi.Ushbu maqolada o’zbek tilidagi sodda gap qoliplari keltirilgan. O’zbek tilidagi ayrim sodda gap qoliplari boshqa chet tillari, jumladan ingliz tilidagi gap qoliplariga taqqoslangan.
Kalit so’zlar: mashina tarjimasi, model, predikativlik, sodda gap modellari, nutqiy hosila, sodda gap turlari.

ANNOTATION
Nowadays computer linguistics is one of the rapidly developing fields of Uzbek linguistics. In particular, by creating a large base of the Uzbek language in automatic machine translation, it is a matter of creating the ability to correctly translate texts of various styles word for word in the Uzbek language into other languages by keeping their meaning. This article presents simple sentence patterns in the Uzbek language. Some simple sentence patterns in the Uzbek language have been compared to the sentence patterns of English language.
Key words: machine translation, model, predicativeness, simple sentence models, speech derivative, simple sentence types.


KIRISH
Kompyuter lingvistikasi amaliy lingvistikadan ajralib chiqqan soha sifatida bir qator amaliyotlar bilan shug’ullanuvchi fandir. Jumladan, bugungi tilshunoslikning o’ziga xos yo’nalishi sifatida tilni modellashtirishni jadallashtirish, boy bazaga ega milliy korpusni yaratish, tilning keng imkoniyatlarini unda ko’rsatish, o’zbek tiliga oid matnar ustida avtomatik tarjimada oson ishlash kabi qator yana bir qancha ishlar bilan mashg’ul.
Maqolada ayrim sodda gaplar modeli ingliz tiliga tarjima asosida taqqoslandi. Ushbu gap modellaridan nutqiy vaziyatga qarab ko’plab hosilalar yaratish mumkin va bunda gap bo’lagi vazifasida hatto boshqa so’z turkumidagi so’zlar ham kelishi mumkin. Bu gapning umumiy mazmuniga ta’sir ko’rsatmaydi.