Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti g. Tulenova, D. Sagdullaeva

Ma’rifatparvarlar — ilm-fan, bilim, madaniyat, ta’lim-tarbiyani taraqqiy 
ettirishning tarafdorlari.
Metafizika — XVII asrda shakllanib narsa va hodisalarni bir-biridan 
ajratib harakatsiz, qotib qolgan holda tahlil etuvchi usul. 
Metafizika – grekcha so’z bo’lib, lug’aviy ma’noda «fizikadan keyin» degan 
mazmunni ifodalaydi. Bu tushuncha, falsafa tarixida birinchi marta, £adimgi 
Yunonistonning buyuk faylasufi Aristotelning «Ilk falsafa» deb atalgan asarlariga 
nisbatan ishlatilgan. Ko’p hollarda, dialektikaga qarama-qarshi deb talqin 
etiladigan metafizika olamdagi narsa va hodisalarni o’rganishda ularning muayyan 
vaqt davomida nisbatan o’zgarmasdan, alohida turgan holatiga diqqatni ko’proq 
qaratadigan usuldir. Metafizika — narsa va hodisalarni bir-biridan ajralgan va 
harakatsiz holda tahlil etadigan usul.
Metodologiya — bilish va o’zgaruvchan faoliyat usullari to’g’risidagi 
ta’limot. 

---

503
 
Me’yor — miqdor va sifat birligi. 
Miqdor — narsalarning hajmi, o’lchovi, og’irligi, harakati va shu kabilarni 
ifodalovchi tushuncha.
Milliy g’oya — millatning orzu umidlari, maqsadlarini ifodalovchi 
qarashlar, majmui 
Milliy mafkura — xalqning, millatning e’tiqodi
Monizm (yunoncha — monos, ya’ni yakka ma’nosini anglatadi) — 
olamning asosi yakayu-yagona sababga, bitta asosga ega deb ta’lim beradigan 
falsafiy ta’limotdir. 
Nn 
Neokantchilik - XIX asr o’rtalarida shakllangan va XX asr boshlarida 
rivojlangan edi. Uning vakillari I. Kant o’z davrida qo’ygan ilmiy bilishning 
umumiyligi va zaruriyati haqidagi hamda tajribaviy aql haqidagi muammolarni tahlil 
etadilar. Bu ta’limotga ko’ra, inson dunyoga bir marta keladi, shuning uchun har bir 
insonning hayoti o’zi uchun eng oliy maqsaddir.
Neopozitivizm - oqimining yirik namoyandalari Karnap, Ayer, Rassel, 
Vitgenshteyn va boshqalardir. Neo - yangi; pozitiv - ijobiy degan ma’noni 
anglatadi. Nepozitivizm G’arbda X1X asrning 20 - yillarida paydo bo’lgan, 
asoschisi XIX asrda yashagan Ogyust Kontdir. Uning fikricha, falsafa aniq fanlar 
taraqqiyotisiz mavjud bo’la olmaydi. Falsafa — ob’ektiv reallikni emas, balki aniq 
fanlar qilayotgan ilmiy, ya’ni ijobiy (pozitiv) xulosalarni o’rganib, tahlil qilib 
ularni mantiqan bir tartibga, sistemaga solishi kerak. 
Neotomizm — o’rta asr faylasufi Foma Akvinskiy ta’limotini targ’ib 
etuvchi yo’nalish.
Neotomizm — XX asrdagi eng yirik diniy-falsafiy oqim bo’lib, u o’rta 
asrlardagi (XIII asr) Foma Akvinskiyning ta’limotini qaytadan tikladi. U (neo - 
yangi, tomizm - «foma», transkriptsiyada «toma» bo’lib o’zgargan) Foma 
Akvinskiyning yangi, zamonaviy ta’limoti demakdir. Bu ta’limotga ko’ra, ilm va 
e’tiqod o’rtasida to’la muvofiqlik, uyg’unlik bor. Ular bir-birini to’ldirib turadi, har 

---