Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti r. R. Ibraimov, D. А. Davronbekov, M. O. Sultonova, E. B. Tashmanov, U. T. Aliyev «simsiz aloqa tizimlari va dasturlari»

1.4. Ko‘p tomonlama ulanish texnologiyalari 
Ko‘p tomonlama ulanish tushunchasi bu tizimga ajratilgan 
chastota-vaqt resurslari doirasida ko‘plab foydalanuvchilarni parallel 
ishlashini ta’minlash bo‘yicha choralar majmuini ko‘zda tutadi. Har 
bir abonentni qandaydir fizik kanalga tenglashtirish bilan aytish 
mumkinki, aniq bir ko‘p tomonlama ulanish texnologiyasi bu kanallar 
orasida 
cheklangan 
chastota-vaqt 
resursini 
taqsimlash 
usuli 
hisoblanadi. 
s(t) uning yordamida i-nchi aloqa kanali ishlatiladigan signal 
bo‘lsin (i = 1,2,…,k, bu yerda k-tizimning to‘liq kanallari soni). Buni 
matnda sezilarsiz ko‘p nurlilik samarasini inkor qilish va birga 
bo‘ladigan n(t) shovqinni aditiv hisoblash, fizik tarqalish muhitining 
chiziqli modelini saqlash bilan qabul qilish tomonida kuzatiladigan 

---

29 
tebranishni mos ravishda t-nchi signalni tarqalish trassasida so‘nish va 
kechikish shaklida tasavvur qilish mumkin. Qabul qilish tomonining 
vazifasi aniq bir abonentning xabarini ajratishdan iborat, binobarin, 
tashqi signallar bunda halaqitlar rolida qatnashadi. 
Ma’lumki, signallar superpozitsiyasining istalgan komponentini 
qolgan 
komponentlarning 
ta’sirini yo‘qotish bilan chiziqli 
seleksiyalash uchun barcha signallarning chiziqli bog‘liq emasligi 
zarur va etarli. Chiziqli bog‘liq emas ortogonal signallar o‘zaro 
halaqitlarsiz oddiy korrelyasion qabullagich orqali bo‘linadi. 
Kanallar signallarining ortogonalligi chastota yoki vaqt bo‘yicha 
ajratish yoki to‘g‘ri keladigan kodlash hisobiga ta’minlanishi mumkin. 
Shunga muvofiq, ko‘p tomonlama ulanish usullarini tasniflash ham 
o‘rnatilgan. 
Barcha mobil radioaloqa tizimlari ikkita umumiy katta analog va 
raqamli toifalarga bo‘linadi. Bunda ularda uchta asosiy ko‘p 
tomonlama ulanish usullari KChAKTU