Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti r. R. Ibraimov, D. А. Davronbekov, M. O. Sultonova, E. B. Tashmanov, U. T. Aliyev «simsiz aloqa tizimlari va dasturlari»

 
 
 
 
 
 
 
 
 
1.6- rasm. Sun’iy yo‘ldoshli aloqa liniyasi 
 
Y
ЕSY 
Uzаt.
 
Uzаt 
зат
.
 
Uzаt
.
 
Qаb.
 
 
Uzаt
.
 
Qаb.
 
 
Qаb.
 
Qab.
 
Ma’l. 
manbai
 
Ma’l. 
manbai 
 
Ma’l. 
oluvchi
 
лувчи
 
Ma’l. 
oluvchi
 
А-punkt
 
B-punkt
 
V-punkt
 

---

12 
1.2. Kanallar va to‘lqinlarning tarqalishi 
 
Radiochastotalarning tasniflanishi. Barcha aloqa tizimlari 
odatda 
uzatiladigan 
alohida 
yoki 
guruhli 
signal 
bilan 
modulyatsiyalangan garmonik YUCh tebranishlar ko‘rinishidagi 
(sinusoidal) radiosignallarni ishlatadi. Har bir aloqa liniyasiga ma’lum 
polosa ajratiladi. Ajratilgan polosaning o‘rta chastotasi uzatuvchi 
radiostansiyaning nominal chastotasi deyiladi. Xalqaro radioaloqa 
reglamentiga muvofiq radiochastotalar 9ta diapazonlarga bo‘lingan, 
ularda radioto‘lqinlarning tarqalishi sharoitlari bir xil va 4 dan 12 
gacha nomerlar bilan belgilanadi. N nomerli diapazon pastdan 
0,3 · 10
N
Gs va yuqoridan 3 · 10
N
Gs chastota bilan chegaralangan. 
Diapazonlarga quyidagi nomlar berilgan (1.1- jadval). 
Bu yerdan ko‘rinib turibdiki, diapazonning nomeri ortishi bilan 
chastotalar diapazoni kengligi oshadi, masalan: № 4da Δf
4
=27 kGs,
№12da 
esa 
Δf
12
=2700 
kGs. 
Diapazonning 
chegaralarida 
radioto‘lqinlarning tarqalishi sharoitlari taxminan bir xil. Uzatish 
joyidan qabul qilish joyiga xabarlarni tashish uchun radioaloqa 
liniyasining ishchi chastotasi yoki tashuvchi chastota quyidagi 
talablarni hisobga olish orqali tanlanadi: 
1. 
Ishlaydigan, nurlanishlari rejalashtiriladigan liniyaning 
kerakli 
punktlarida 
radioqabul 
qilishga 
halaqit 
qiladigan 
radiostansiyalarning mavjud emasligi; 
2. 
Bu chastotada ishlashi yangi uzatkichni ishlashiga halaqit 
qilishi mumkin bo‘lgan radioaloqa va uzatish tizimlarining mavjud 
emasligi;
3. 
Tanlanadigan 
chastota 
mavjud 
radiochastotalarni 
taqsimlanishi rejalarini bo‘yicha bu radioaloqa turi uchun ajratilgan 
diapazonda bo‘lishi kerakligi;
4. 
Uzatiladigan 
radiosignallar 
spektri 
kengligiga 
mos 
keladigan etarlicha katta keng chastotalar polosalarini egallash 
imkoniyati bo‘lishi kerakligi. 
Keltirilgan talablarni tahlil qilish bilan ko‘rsatish mumkinki,
ko‘p kanalli radiokanalni qurish barcha 9ta diapazonlarning 
hammasida ham maqsadga muvofiq bo‘lavermaydi. Masalan, №4 
diapazonda AM qo‘llanilganda faqat 3- kanalli TLF radioliniyalarini 
tashkil 
etish 
mumkin 
(ΔF
tlf
= 0,3 ÷ 3,4 kGs, 
Δf
p 
= 8 kGs, 
Δf
4
= 27 kGs). Bu diapazonda hatto bitta uzatish (ΔF
uzat
= 15 kGs) va 
TV (ΔF
TV
= 6 MGs) kanalini yuqori sifatli uzatilishini tashkil etish 

---

13 
mumkin emas. TV uzatish uchun №8 diapazon, radioeshittirish uchun, 
ko‘p kanalli radioliniyani tashkil etish uchun esa odatda UQT 
diapazon (8 va undan yuqori diapazonlar) ishlatiladi. RRL ko‘p 
kanalli hisoblanadi, u holda tashuvchi chastotalar ESY orqali aloqa 
tizimlarida bo‘lganidek UQT diapazonida tanlanadi.