Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti r. R. Ibraimov, D. А. Davronbekov, M. O. Sultonova, E. B. Tashmanov, U. T. Aliyev «simsiz aloqa tizimlari va dasturlari»

Tolali optik aloqa tizimlari (TOAT) katta hajmdagi
ma’lumotlarning hajmlarini bir necha minglab kilometrlargacha 
(raqamli oqimlarni uzatish tezliklari 1 Tbit/slardan ortadi) ishonchli 
uzatishga imkon beradi. Masofalar qisqarishi bilan TOATni joriy 
etishdan iqtisodiy samara kamayishi mumkin va har bir aniq holda 
sinchiklab tekshirishni o‘tkazish talab qilinadi. 
Radioaloqa tizimlarning eng muhim afzalligi qurishga kam vaqt 
talab 
qilinishi hisoblanadi. 
Bu 
xususan, 
shunga 
bog‘liqki, 
transheyalarni qazish, kabellarni yotqizilishi, shuningdek binolarda 
kabellarni simlarni ichki o‘tkazish zarurati bo‘lmaydi. Istalgan tizimni 
yaratilishi uchun investitsiyalar talab qilinadi, vaqt bo‘yicha ularning 

---

4 
qanday taqsimlangani va ishlatishdan foydani tez olishni kutish 
qanchalik mumkinligi bu boshqa. Simsiz tizimlar ishlatishga 
bosqichma-bosqich kiritilishi mumkin. Simli tizimlar esa bir vaqtda 
butun infratuzilmani yaratilishini talab qiladi. Simsiz tizimlarda 
daromadlarni olishning boshlanishi birinchi bo‘lagini ishga tushirilishi 
bilan 
mos 
tushadi 
va 
tizimni 
keyingi 
rivojlantirilishi 
foydalanuvchilarning o‘zlari orqali moliyalashtiriladi. Bundan 
tashqari, ishlaydigan tuzilma ko‘rinishidagi ijobiy misol o‘rniga 
bo‘lajak imtiyozlar, potensial abonentlarni va vositalarni jalb qilishga 
imkon beradi. Bu investorlarning moliyaviy xavflarini keskin 
kamaytiradi va kelajakka ishonch bilan qarashga imkon beradi.
ESYli aloqa tizimlarining xarakterli o‘ziga xos xususiyalariga 
nisbatan uncha katta bo‘lmagan hajmdagi ma’lumotlarni yer sirtining 
sezilarli maydonlarini qamrab olish bilan (global tizimlarni 
qurishgacha) juda katta olis maofalarga uzatish (10 – 60 Mbit/c gacha 
tezliklarda) imkoniyati kiradi. Uzatiladigan ma’lumotlar hajmini 
cheklash yerda ma’qul elektromagnit holatni ta’minlash maqsadlarida 
nurlantiriladigan signallar quvvatini chegaralash orqali aniqlanadi.