Muhammad al-xorazmiy nomidagsi toshkent axborot texnologiyalari universiteti farg’ona filiali

Jarayonlarni boshqarish bloki 
Jarayonlarni boshqarish bloki (Process Control Block – PCB) – har bir jarayon bilan bog'liq 
quyidagi ma'lumotlarni o'z ichiga olgan, jarayonni boshqarish uchun OT tomonidan ishlatiladigan 
tizimli ma'lumotlar tuzilmasi: 
Jarayon holati 
Buyruq hisoblagichining joriy qiymati (jarayonning bajarilishi davom etishida qo’llaniladi); 
Protsessor registrlari qiymatlari (bu ham jarayonni qayta tiklash uchun qo’llaniladi); 
Protsessorning dispetcherlash uchun ma’lumot (jarayon stekiga ko’rsatkich, jarayon raqami); 
Xotirani boshqarish uchun ma’lumot (jarayon xotira maydoni chegarasi); 
Statistik ma’lumotlar (jarayon bajarilishining umumiy vaqti, bajarilishi uchun talab qilingan vaqt 
qoldig’i, kiritish-chiqarish vaqtining yig’indisi va boshq.); 
Kiritish-chiqarish haqidagi ma’lumotlar (ochiq fayllar ro’yxati). 
Jarayonlarni boshqarish blokining strukturasi 2-rasmda tasvirlangan. 
2-rasm. PCB strukturasi 
Bitta jarayondan boshqasiga o’tish 
Operatsion tizim, jarayonlarni boshqarishda, ularning birma-bir navbati bilan bajarilishini 
ta'minlaydi. Ushbu vazifani OT rejalashtiruvchisi hal qiladi. Bir jarayondan protsessorning boshqa 
jarayonga o’tish sxemasi 3-rasmda tasvirlangan. 

---

3-rasm. Bir jarayondan boshqasiga o’tish 
Sxemada ikkita P0 va P1 jarayonlar tasvirlangan. P0 jarayonda uzilish yoki tizimli chaqiruv 
bo’lgan vaqtda operatsion tizim uning holatini PCBga saqlaydi va protsessor P1 jarayonga o’tadi 
(xuddi shunday P1 jarayonni qayta ishlaydi). Jarayonlarning bajarilish davri va jarayonlardan har 
biriga o’tish ko’rsatilgan. 
Jarayonlarni boshqarishni rejalashtirishga bog’liq navbatlar 
Insonlar kabi har bir jarayonning butun umri navbatda o’tadi. OT jarayonlarni boshqarish uchun 
quyidagi navbatlarni tashkil qiladi: