Muhandislik fizikasi instituti nazariy fizika va kvant elektronikasi kafedrasi nomutaxasislar uchun fizika fanidan laboratoriya ishlarni bajarish uchun

6-rasm. Mikrometr
b=0,5 mm ga teng. Mikrometrli muruvat 1 mm ga siljishi uchun S baraban atrofida 2 marta aylanishi kerak. Demak, muruvvat qadami 0,5 mm ga teng. Bunday mikrometr dastasi S da 50 bo`limli shkala bo`ladi. Muruvat qadami b=0,5 mm va barabandagi bo`limlar soni m=50 bo`lganda, mikrometr aniqligi quyidagacha bo`ladi:

Mikrometr bilan o`lchash uchun buyum tayanch E va muruvat A orasiga qo`yilib, A sterjen M buragich yordamida, buyum siqilgunicha buraladi. O`lchanadigan kattalik quyidagi formula yordamida topiladi.

(9)
Bu yerda k - shkalaning eng kichik bo`linmalari soni, b - shkala eng kichik bo`linmasining qiymati, m - barabandagi bor bo`linmalar soni, n-S dasta o`qidagi shkala bo`linmasi bilan mos keluvchi, baraban shkalasidagi bo`linma soni.
Mazkur ishda 0,5 mm, m=50 va (9) formula quyidagi ko`rinishni oladi
(2.1.10)
6-rasmda ko`rsatilgan hol uchun:

Mikrometr yordamida metall plastinkaning qalinligini o`lchash quydagicha amalga oshiriladi,

1. 
   Metall plastinka mikrometrli muruvat A va tayanch E orasida siqiladi.
   
2. 
   k va n larning qiymatlari aniqlanib (2.1.10)chi yordamida zarur kattaliklar hisoblanadi.
   
3. 
   Plastina qalinligi h kamida besh marta har xil joylari uchun o`lchanadi.
   
4. 
   O`lchamlarning absolyut va nisbiy xatolari hisoblanib, natijalar quyidagi jadvalga yoziladi:
   

N	k	n	L	Lo’r	L	
1.
2.
3.

Nazorat savollari

1. 
   Nonius deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Noniusning turlari va ularning ishlash prinsipini aytib bering.
   
3. 
   Shtangentsirkul va mikrometrning tuzilishini va ishlash printsipini tushuntirib bering.