Muhandislik geologik tadqiqotlar

16.5- rasm. Grunt suvlari fil’tratsiyasining sxemasi 
Gidravlik bosimlar farqi 

H q H
1
- H
2
(I va II kesimda), suv II kesim 
tomon harakat kiladi. Grunt suvining harakat tezligi, bosimlar farqi va fil’tratsiya 
yo’li uzunligi l ga bog’liq. Bosim farqi (gidravlik gradient) 

H ni fil’tratsiya 
yo’li uzunligi l ga nisbati J bilan belgilanadi va gidravlik gradient deb ataladi
:
J=
l
H
(16.1) 
Grunt suvlarining parallel oqimi ya’ni laminar harakati ular harakatining 
asosiy ko’rinishi hisoblanadi va Darsi qonuniga buysunadi. Bunday harakatni 
asosan qum, qumoq, qumloq jinslarda kuzatish mumkin. Suvning laminar 
harakatini tog’ jinslari yoriqlarida ham kuzatish mumkin. Suvning harakatlanish 
tezligi 300 – 400 m/sutkadan oshganda girdob yoki turbulent harakati ham 
ma’lum. Harakatning bu turi yirik g’ovakli va yoriqli tog’ jinslarida kuzatiladi. 

---

137 
Yer osti suvlarining harakat nazariyasi frantsuz olimi Darsi yaratgan qonun 
asosida quyidagicha ifodalanadi: 

H
F
K
Q
op


qK
op
F

J (16.2) 
bu yerda: Q – oqim sarfi ya’ni vaqt birligida fil’trlanib oqib o’tgan suv 
miqdori, m
3
/sut; K
f 
- fil’trlanish koeffitsienti, ya’ni tog’ jinsining o’zidan suv 
o’tkazish qobiliyati, m/sut; F - suv oqimining ko’ndalang kesim yuzi, m
2
;

- 
fil’trlanish yo’lining uzunligi, m; 

 H- suv bosimining farqi, m; Tenglamani ikki 
qismini F ga taqsim qilib, Q/F ni fil’trlanish tezligi