Muhmmad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

C2C - iste'molchi uchun iste'molchi, iste'molchilar - jismoniy
shaxslar o'rtasida tovarlar va xizmatlarni sotishdan iborat. Ushbu holatda sayt xaridor va sotuvchi o'rtasida vositachi vazifasini bajaradi.
Masalan, etakchi amerikalik www.ebay.com va www.molotok.ru - har kim sotib olishi yoki sotishi mumkin bo'lgan Rossiyaning etakchi kim oshdi savdosidan biri.
C2B - biznes uchun iste'molchi, iste'molchiga kompaniyalar tomonidan taqdim etilayotgan turli xil tovarlar va xizmatlarga narxini mustaqil ravishda belgilash imkoniyatini beradi. Ushbu turdagi electron tijorat qolganlari bilan taqqoslaganda eng kam rivojlangan. Masalan, Amerikaning www.priceline.com kompaniyasi, bu uning xaridoriga narxni qo’yishga imkon beradi. Shunday qilib, talab paydo bo'ladi, bu so'ralgan narxda savdo bo'ladi degani emas. Sotuvchi, hozirgi talab ma'lumotlaridan foydalanib, yakuniy qaror qabul qiladi. C2B sayti broker-vositachisi sifatida ishlaydi va xaridorlarning takliflari bilan shakllanadigan narx boyicha sotuvchini ahtaradi.
Internetda iqtisodiy faoliyat vositalari bozori doimo rivojlanganligi tufayli amalga oshirish yo'nalishlari va yangi ko’rinishlari paydo bo'ladi. Ammo ularning barchasi yuqorida ko'rsatilgan modellariga biriga mos keladi.
Elektron tijorat, shuningdek, savdo o'sishiga ba'zi jismoniy cheklovlarni olib tashlaydi, chunki Internetdagi kompyuter tizimlari buyurtma berishga va kecha-kunduz haftaning etti kuni mijozlarni

• 
  ishtirokchilar (ishlab chiqaruvchilar, etkazib beruvchilar, chakana
  sotuvchilar, iste'molchilar, ma'muriy va hukumat tuzilmalar);
  
• 
  marketing jarayonlari (tadqiqotlar, hisob-kitoblar, reklama,
  buyurtmalarga xizmat ko'rsatish, sotuvlarni tahlil qilish, mijozlarni
  qo'llab-quvvatlash);
  
• 
  tarmoqlar va tarmoq texnologiyalari (tijorat tarmoqlari, korporativ
  tarmoqlar Internet, aloqa sessiyalari protokollari, dasturiy ta'minot va
  boshqalar).
  

“Elektron tijorat infratuzilmasi” elektron bozor ishtirokchilarining normal o'zaro ta'siri uchun sharoitlarni ta'minlaydigan texnologik va tashkiliy jarayonlar to'plamini o’z ichiga oladi. Shunday qilib, elektron tijorat infratuzilmasi quyidagicha taqdim etish mumkin:

• 
  ishlab chiqarish infratuzilmasi - mahsulot va uning muhiti,
  korxonaning axborot bazasi, iste'molchilarga sotish uchun axborot
  mahsuloti;
  
• 
  harakatlanish infratuzilmasi – tarmoqli echimlari, apparat vositalari
  bilan
  sotuvchilar va xaridorlarni ta'minlash, ma'lumotlar almashinuvi
  protokollari (shu jumladan, mobil aloqa protokoli WAP), tijorat
  ma'lumotlarini uzatish uchun dasturiy ta'minot;
  
• 
  savdo infratuzilmasi (to'g'ridan-to'g'ri oxirgi iste'molchiga yetkaziladigan tovarlar reklama va sotishni ta'minlaydi - elektron pochta, veb-server, elektron kataloglar va sotuvchilarning ma'lumotlar bazalari;
  
• 
  xizmat ko'rsatish infratuzilmasi - to'lov tizimlari, texnologiyalar, tijorat
  ma'lumotlarini himoya qilish va maslahat veb-resurslari va boshqalar.
  Qisqacha shaklda elektron tijoratdan foydalanishning asosiy afzalliklari 1.1. jadvalda keltirilgan. Elektron tijorat faoliyatining ko'lamiga qarab biznes yuritishning quyidagi shakllari mavjud:
  
• 
  kichik yoki o'rta sanoat yoki savdo-vositachilik korxonalarining
  elektron do'koni - ("biznes-iste'molchi" deb ataladigan model - B2C);
  
• 
  mintaqaviy yoki sanoat darajasidagi yirik korporatsiyaning savdo
  tizimi (biznesdan biznesga model - B2B);
  
• 
  vertikal darajadagi kompaniyalararo savdo portallari - ma'lum bir
  soha doirasida tovar va xizmatlarni sotib olish va sotish amalga
  oshiriladi;