Mulk qiymatini baholash mulk turlariga qarab turlicha yondashuvlar asosida baholash usullarini qo’llashni taqoz etish bilan birga zarur holatlar bo’yicha baholash tamoyillarining ham amal qilinishi ta’minlanadi

Tayyor mahsulotni baholash usullari


Haqiqiy ishlab chiqarish tannarxi bo‘yicha

Reja (normativ) tannarxi bo‘yicha


Xulosa

Baholash — xo‘jalik mablag‘lari, majburiyatlar va xo‘jalik jarayon- larini pul o‘lchov birligida aks ettirish usulidir. Bundan buxgalteriya hisobida xo‘jalik mablag‘lari va ularning kelar manbalari, majburiyatlari va xo‘jalik jarayonlarini faqat pul o‘lchov birligida ifodalanadi degan xulosa kelib chiqadi.

Korxona mulklari baholanayotganda ularning tuzilishi, foyda- lanilishi, ishlab chiqarishda qatnashishi, maqsadli mo‘ljali kabi xusu- siyatlari e’tiborga olinadi.
Xo‘jalik mablag‘lari baholanayotganda haqiqiylik va bir xillik prinsipiga rioya qilinishi shart.
Kalkulatsiya tannarxni aniqlash demakdir. Tannarx bu mahsulot
tayyorlash yoki xizmat ko‘rsatish uchun ketgan xarajatlarning puldagi ifodasidir.
Ushbu usuldan korxona mulklaridan ba’zilari hisobini yuritishda foydalaniladi. Masalan, ishlab chiqarilgan mahsulot, material tannarxini aniqlash. Shuningdek, savdo korxonalaridagi muomala xarajatlarining moddalari summalarini tovarlar bo‘yicha tegishli ravishda taqsimlashda ham kalkulatsiyadan foydalaniladi.
Kalkulatsiya orqali mahsulot tannarxi aniqlanadi va foyda miqdori aniqlanishi uchun asos hisoblanadi. Bundan ko‘rinib turibdiki, kal- kulatsiya, tannarx va xarajat so‘zlari o‘zaro bog‘langandir. shuning uchun xarajatlar va ularning iqtisodiy mazmuni, guruhlanishi to‘g‘risida tushunchaga ega bo‘lish maqsadga muvofiqdir. «Mahsulot (ishlar, xizmatlar) ni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarining tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to‘g‘risida»gi nizomga asosan xarajatlar ishlab chiqarish va davr xarajatlariga bo‘linadi. Ishlab chiqarish xarajatlari ishlab chiqarilgan mahsulot tannarxini tashkil etadi. Davr xarajatlari korxonaning foyda yoki zararlari hisobidan qoplanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

1. 
   I.A.Karimov. O’zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo’lida. -T.: O’zbekiston, 2015 -y.
   
2. 
   Sh.M.Mirziyoyev Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. -T.: O’zbekiston, 2017.
   
3. 
   «Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning moliyaviy - xo‘jalik faoliyati buxgalteriya hisobi schyotlar rejasi va uni qo‘llash bo‘yicha yo‘riqnoma»
   
4. 
   O’zbekiston Respublikasining 2016 yil 13 apreldagi “Buxgalteriya hisobi to’g’risida”gi Qonuni, O`RQ-404-sonli.
   
5. 
   O’zbekiston Respublikasining buxgalteriya hisobi milliy standartlari to’plami. –T.: 2020 -y.
   
6. 
   A.A.Karimov va boshqalar “Buxgalteriya hisobi”. Darslik. –T.: “Sharq”NMAK, 2004-y.
   
7. 
   K.B.Urazov “Buxgalteriya hisobi va audit”. O`quv qo`llanma. –T.: “Oqituvchi”, 2020-y.
   
8. 
   I.K.Ochilov, J.E.Qurbonboyev “Moliyaviy hisob”. O`quv qo`llanma. –T.: “IQTISOD -MOLIYA”, 2017-y.
   
9. 
   A.Ibragimov va boshqalar “Moliyaviy va boshqaruv hisobi”. O`quv qo`llanma. –T.: “IQTISOD -MOLIYA”, 2018-y.
   
10. 
    F.G.Gulyamova, U.T.Fayziyeva “Yangi hisobvaraqlar rejasi bo’yicha 3000 ta buxgalteriya o’tkazmalari ”. Ilmiy-amaliy qo’llanma. –T.: “NORMA”, 2017-y.
    
11. 
    Ch.Rizayev “Buxgalteriya hisobi schyotlarining o’zaro bog’lanishi”.–T.: “NOSHIRLIK YOG’DUSI”, 2021-y. 12. D.Xolboyev, U.N.Ibragimov “Moliyaviy hisob”. O`quv qo`llanma. – T.: “Cho’lpon”NMIU,
    
12. 
    Kuljonov O., Ortiqov X., Yugay L., Tuxsanov X., M.Xayitboyev Moliyaviy hisob. O’quv qo’llanma. –T.: Iqtisod-moliya, 2018. –246 b. 6
    
13. 
    Norbekov D., Misirov K., Tashmanov G’. Moliyaviy va boshqaruv hisobi. O’quv qo’llanma. –T.: Iqtisod-moliya, 2018. –194 b. 7.
    
14. 
    Norbekov D., To’rayev A., Raxmonov Sh. Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari. O’quv qo’llanma. –T.: Iqtisod-moliya, 2018. –350 b.
    
15. 
    Norbekov D., Maxmudov A., Muxammedova D. Buxgalteriya hisobi. O’quv qo’llanma. –T.: Iqtisod-moliya, 2018. –236 b. 9.