Mundarija I. Bob. Kirish

Nitrolash. To‘yingan uglevodorodning bitta vodorod atomi o‘rniga nitrogruppa -NO₂ almashinishiga nitrolash deyiladi.1888- yilda rus olimi M. I. Konovalov suyultirilgan nitrat kislotani uglevodorodlar bilan yuqori bosim ostida qizdirib (140°C) nitrobirikmalar hosil qiladi
R-H+ HONO₂ =R-NO₂+H₂O
Sulfoxlorlash. Alkanlar sulfid angidrid va xlor bilan ultrabinafsha nur ta’sirida reaksiyaga kirishib alkansulfonilxloridlar hosil qiladi.Xosil bo'lgan birikmalarga ishqorlar ta'sir ettiriladi

Neft maxsulotlaridan sintetik tolalar ham ko'plab ishlab chiqariladi.Eng tez-tez uchraydiganlar orasida biz polyester, neylon, yengil va akrilni topamiz. Ushbu tolalarning kamchiligi shundaki, ular atrof muhitni ifloslantiradi. Ushbu tolalarning ba'zi zarralari atrof muhitda qoladi va okeanlarda tugaydi va suv muhitini ifloslantiradi. Neft hosilalari bilan qayta ishlangan materiallardan tolalar yaratishga harakat qilayotgan ko'plab olimlar mavjud. Sintetik tolalar sintetik monomerlarning polimerlash va polikondensatlash reaksiyasi orqali sintez qilib olinadi.

Kapron — keng tarqalgan poliamid tola hisoblanadi va uni sanoatda olishda ε-kaprolaktamdan foydalanadi. ε-kaprolaktamni σ-aminogeksan kislota molekulasidagi karboksil bilan aminogruppalarning o‘zaro ta’sir mahsuloti deb qarash mumkin:

Kaprolaktamni kapron tolasi hosil qiladigan polimerga aylantirishini soddalashtirilgan holda quyidagicha ifodalash mumkin.Dastlab, kaprolaktam suv bilan birikib, σ-aminogeksan kislotaga aylanadi, so‘ngra uning molekulalari o‘zaro birikib, makromolekulani hosil qiladi:[4]

Molekulasida uglerod atomi 5 – 6 ta bolgan monosiklik sikloalkanlar asosan qaynashning boshlanishi (QB) - 1250C bolgan neft fraksiyasida yigilgan boladi. Sikloalkanlar ikki xil guruhga bolinishi mumkin:

1. Monosiklik sikloalkanlar.
2. Polisiklik sikloalkanlar.
Neftning tarkibida 25 dan to 75% (mass.) gacha sikloalkanlar bolishi mumkin.Neft fraksiyalarga ajratilganda sikloalkanlar distillat tarkibida boladi. Monosiklik sikloalkanlar asosan siklopentanlar va siklogeksanlardan iborat boladi. Polisiklik sikloalkanlar quyidagi tip tuzilishlarga ega bolishi mumkin:
a) kondensirlangan yadroli
b) ozaro birikkan (bisiklogeksan)
d ) ozaro koprik bog` hosil qilgan sikloalkanlar (norbornan)
e) spiran birikmalar