Мундарижа I боб. Мониторинг ўҚувчилар таълим жараёнини назорат қилишнинг самарали тизими сифатида

4.6-rasm. III kurs talabalarining jismoniy tarbiya bo‘yicha monitoringi

3. 
   kurs texnikum o‘quvchilarining jismoniy rivojlanish monitoringi 100 m ga yugurish, yugurib kelib uzunlikka sakrash va turnikda osilib burchak ushlab turish mashqlaridan iborat bo‘ladi.
   

I-III kurs tajriba guruҳlarida o‘tkazilgan pedagogik tajriba jarayonida olingan natijalar asosida biz tomonimizdan jismoniy rivojlanish va jismoniy tayyorgarlik natijalarini baҳolash gradatsiyasi ishlab chiqildi va 4.3- 4.5-jadvallarida tavsiya etildi.
Jismoniy tarbiya jarayonida salomatlik ҳolati, jismoniy rivojlanish dinamikasi va jismoniy tayyorgarlik darajasini pedagogik nazorat qilish amalga oshiriladi va shu maъlumotlar asosida o‘qituvchi o‘quv jarayonini jismoniy tarbiya vositalaridan foydalanib rejalashtiradi.

1. 
   kurs texnikum o‘quvchilarining jismoniy rivojlanish va jismoniy tayyorgarlik ko‘rsatkichlari bo‘yicha baҳolarini bir bosqichdan keyingi
   

bosqichga o‘tishdagi izchilligi

№	Ko‘rsatkich turlari	«5»	«4»	«3»	«2»	«1»
1.	Tana vazni (kg)	60,3	60	59,7	59,4	59,1
2.	Ko‘krak qafasi aylanasi (sm)	60,2	59,1	58	56,9	55,8
3.	O‘pkaning tiriklik sig‘imi (ml)	4058,4	3906,7	3755	3603,3	3551,6
4.	O‘ng qo‘l kaft kuchi (kg)	75,8	68,9	62	55,1	48,2
5.	CHap qo‘l kaft kuchi (kg)	55,2	48,6	42	35,4	28,9
6.	Tana kuchi (kg)	97,5	87,5	77	66,5	56

Yuqoridagi fikrlar pedagogik jarayonning yaxshilanishini taъminlaydi va mashg‘ulotlarning sog‘lomlashtiruvchi samarasini oshiradi, pedagogik vazifalarni ishonchli ҳal etishga, yuklamalarning tegishli individual meъyorlarini belgilashga yordam beradi.

4.4.jadval
II kurs texnikum o‘quvchilarining jismoniy rivojlanish va jismoniy

tayyorgarlik maъlumotlari bo‘yicha baҳolash

№	Ko‘rsatkich turlari	«5»	«4»	«3»	«2»	«1»
1	2	3	4	5	6	7
1.	Tana vazni (kg)	63,3	61,1	59	56,9	54,8
2.	Ko‘krak qafasi aylanasi (sm)	89	85,5	82	78,5	75
3.	O‘pkaning tiriklik sig‘imi (ml)	4070,2	3970,1	3870	3769,9	3669,8
4.	O‘ng qo‘l kaft kuchi (kg)	72	71,6	68	64,4	60,8
5.	CHap qo‘l kaft kuchi (kg)	56,8	53,9	51	48,1	45,2
6.	Tana kuchi (kg)	100	92,5	85	77,5	70

1	2	3	4	5	6	7
7.	Joyidan turib uzunlikka sak- rat (sm)	225,2	202,6	180	158,4	135,8
8.	Granata uloqtirish (m)	38,2	37,1	36	34,9	33,8
9.	4x10 m.ga mokisimon yugurish (sek)	8,5	9,1	9,7	10,3	10,9

Muҳimi, o‘qituvchi o‘quvchi bilan yaqindan aloqada bo‘lib ishlashi va o‘z vaqtida nazorat natijalariga aҳamiyat berishi va ularga amal qilishi lozim. O‘quvchilar jismoniy tarbiyasida sog‘lomlashtirish va pedagogik vazifalar bir-biri bilan o‘zaro bog‘liq. Jismoniy tarbiyani oqilona tashkil etish faqat yoshning rivojlanish xususiyatlarini ҳisobga olgandagina amalga oshirilishi mumkin. Tuzatishlar kiritish va qarorlar qabul qilish uchun jarayonni nazorat qilish, kuzatish tizimi (u axborotni to‘plash, ishlab chiqish va taҳlil qilishni o‘z ichiga oladi) nafaqat taъlim jarayoni sifatini oshiradi, balki jismoniy tarbiya va sport bilan shug‘ullanishga bo‘lgan xoҳishni taъminlaydi. O‘z-o‘zidan jismoniy tarbiya o‘qituvchisining mavqei va malakasi oshadi. Monitoring “o‘quvchi-pedagog-o‘quvchi” pedagogik ҳamkorlikning asosi ҳisoblanadi.

4.4.jadval
II kurs texnikum o‘quvchilarini jismoniy rivojlanish va jismoniy

tayyorgarlik maъlumotlari bo‘yicha baҳolash

№	Ko‘rsatkich turlari	«5»		«4»	«3»	«2»	«1»
1	2	3		4	5	6	7
1.	Tana vazni (kg)	59,6		59,3	59	58,7	58,4
2.	Ko‘krak qafasi aylanasi (sm)	91		89	87	85	83
3.	O‘pkaning tiriklik sig‘imi (ml)	4083,8		4019,4	3965	3910,6	3856,2

4.	O‘ng qo‘l kaft kuchi (kg)	75,4	73,7	72	70,3	68,6
5.	CHap qo‘l kaft kuchi (kg)	56,2	54,1	52	49,9	47,8
6.	Tana kuchi (kg)	102,2	98,6	95	91,4	87,8
7.	Joyidan turib uzunlikka sak- rash (sm)	225,2	215,6	206	196,4	186,8
8	Granata uloqtirish (m)	38	37,5	37	36,5	36
.9.	Yugurib kelib uzunlikka sakrash (sm)	404,2	394,6	385	375,4	365,8
10.	4x10 m.ga mokisimon yugurish (sek)	8,6	9	9,4	9,8	10,2
11.	Osilib turgan ҳolatda burchak ushlash (sek)	10,6	11,8	13	14,2	15,4
12.	Yugurish, 100 m (sek)	13,3	13,7	19,1	14,5	15

4.4.jadvalda texnikum o‘quvchilarining jismoniy tarbiya bo‘yicha taъlim jarayonining asoslangan monitoringi texnologiyasi keltirilgan. U ҳar bir kursda va semestrda testlarni qo‘llash maqsadi va vazifalaridan iborat. SHuni aloҳida taъkidlab o‘tish joizki, I kursda faqat jismoniy rivojlanish natijalarini baҳolovchi testlar tavsiya etilgan, II kursda esa turgan joyidan uzunlikka sakrash, granata uloqtirish, 4x10 m ga mokisimon yugurish testlari, III kursda esa 100 m ga yugurish, turnikda osilib burchak ushlab turish baҳolanadi. Bunday ketma-ketlik organizmning yoshga qarab ҳamda jismoniy rivojlanish va jismoniy tayyorgarlik ko‘rsatkichlari orasidagi o‘zaro bog‘liq darajalariga bog‘liq ҳolda rivojlanishi natijalariga mos keladi.

XULOSALAR
Nazariy fikrlar va tajriba-tadqiqot ishlari bo‘yicha quyidagi xulosalarni shakllantirish mumkin:

1. 
   Aniqlandiki, ilmiy-uslubiy adabiyotlarda jismoniy tarbiya bo‘yicha monitoring masalalariga yetarlicha eъtibor qaratilmagan. Texnikum o‘quvchilarini anъanaviy usuliyat bo‘yicha jismoniy tarbiyalashga qaratilgan taъlim jarayoni samarali emas va uni boshqarib bo‘lmaydi. Texnikum o‘quvchilarining jismoniy tarbiyasini nazorat qilish shakllari va vositalarini, jismoniy takomillashuv jarayonini kuzatish tizimi sifatida monitoringni aniqlash zarur. Monitoring texnikum o‘quvchilarining o‘quv bosqichlari bo‘yicha jismoniy rivojlanishi va jismoniy tayyorgarligi ko‘rsatkichlari to‘g‘risidagi ҳar xil axborotlarni to‘plash, ishlab chiqish va taҳlil qilishni o‘z ichiga oladi.
   
2. 
   I-III kurs texnikum o‘quvchilarining jismoniy rivojlanishi va jismoniy tayyorgarligi ko‘rsatkichlari taҳlili shuni aniqlab berdiki, yuqorida aytib o‘tilgan ko‘rsatkichlar o‘rtasida I va II, II va III kurslar o‘quvchilarida R>0,05 bo‘lganda farqlar ishonchli emas.
   
3. 
   Ҳar bir o‘qitish kursi bo‘yicha ko‘rsatkichlarning korrelyatsion taҳlili shuni ko‘rsatdiki, I-III kurslar o‘quvchilarida jismoniy rivojlanish ko‘rsatkichlari o‘rtasida uzviy funksional bog‘liqlik aniqlandi (g=0,71-0,95).
   

II kursda gavda kuchi va granata uloqtirish o‘rtasida (g=0,71) uzviy bog‘liqlik, shuningdek, joyidan turib sakrashlar va mokisimon yugurish o‘rtasida salbiy bog‘liqlik (g=-0,81) aniqlandi. Bu tezlik va tezkor-kuch sifatlarini rivojlantirishga yo‘naltirilgan mashqlardan foydalanish zarurligini ko‘rsatadi.
III kursda yugurib kelib uzunlikka sakrash va osilib turgan ҳolatda burchak ushlash o‘rtasida uzviy bog‘liqlik, shuningdek, gavda kuchi va 100 m.ga yugurish vaqti o‘rtasida salbiy bog‘liqlik mavjudligi (g=-0,71) aniqlandi.

4. 
   I kurs o‘quvchilari uchun monitoring vositalari jismoniy rivojlanish ko‘rsatkichlaridan, II kursda granata uloqtirish, joyidan turib sakrash va mokisimon yugurish testlaridan iborat bo‘lishi lozim, III kursda esa 100 m.ga yugurish, yugurib kelib uzunlikka sakrash va osilib turgan ҳolatda burchak ushlash testlari kiritiladi.
   
5. 
   Asosiy pedagogik tajriba davomida uchta tajriba guruҳida ҳar bir kurs uchun maъlum bir testlar va baҳolash chegaralaridan tashkil topgan asoslangan monitoring qo‘llanildi. SHu narsa aniqlandiki, tajriba guruҳida ҳamma ko‘rsatkichlar bo‘yicha barcha kurslarda R<0,05 bo‘lganda jiddiy farqlar kuzatildi, bu yerda 14 ko‘rsatkichlardan 14 tasida I kursda O‘TS, kross yugurish, osilib turib burchak ushlash ko‘rsatkichlarida yaxshilanish kuzatildi. Ishlab chiqilgan ilmiy asoslangan monitoring ҳamma kursdagi texnikum o‘quvchilarining jismoniy tarbiya bo‘yicha taъlim jarayoni samaradorligini taъminlaydi va ҳarakat ҳamda funksional tayyorgarlikni yaxshilashga, jismoniy tarbiya mashg‘ulotlariga bo‘lgan munosabatni o‘zgartirishga yordam beradi va ushbu monitoring texnologiyasidan jismoniy tarbiya bo‘yicha taъlim jarayonida foydalanish uchun tavsiya qilinadi.