Mundarija I. Kirish II bob. Asosiy qism

MUNDARIJA
I. KIRISH
II BOB. ASOSIY QISM
2.1. Optik spektrlar 10
2.2. Spektral tahlil tushunchasi. Spektral tahlil va spektrlarning turlari 15
2.3. Spektrlarni optik usulda qayt qiluvchi qurilmalar 18
III.XULOSA 22
IV.FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 23


II BOB. ASOSIY QISM
2.1. Optik spektrlar
Spektr (lot. spectrum — tasavvur, tasvir) (fizikada) — 1) tizimni yoki jarayonni tavsiflovchi birorbir fizik kattalikning barcha qiymatlari majmui. Spektr diskret (uzlukli) va uzluksiz boʻladi; 2) birorbir nurlanishda mavjud boʻlgan toʻlqin chastotalari majmui; 3) har bir yoʻnalishda muayyan uzunlikli yoki chastotali monoxromatik toʻlqin tarqaladigan qilib ajratilgan elektromagnit nurlanish; 4) ekran, fotoplastinkadagi tasvir; 5) elektromagnit nurlanish koʻrinadigan yorugʻlikdan iborat boʻlganda Spektr hosil qiladigan rangli yoʻl. Turli xil nurlanishlarning modda tomonidan yutilish va chikarish Spektrlari, elektromagnit toʻlqinlar oʻzgaruvchan toklarining chastota Spektrlari, Quyosh xromosferasining Spektr va boshqa koʻpgina Spektrlar oʻrganilgan. Bu ishlar optik spektral asboblar, toʻlqin va chastota oʻlchagichlar va boshqa yordamida amalga oshiriladi. Koʻpincha tebranish chastotasi Spektridan foydalaniladi.
Spektroskopiya- materiya va nurlanish orasidagi bogʻliqlikni oʻrganuvchi ilmiy sohadir. Tarixan, spektroskopiya oq yorugʻlikning shaffof jismlardan oʻtayotib, toʻlqin uzunliklari turli boʻlgan ranglarga ajralishini kuzatishdan boshlangan. Keyinchalik ushbu konsept nafaqat koʻrinuvchi yorugʻlik, balki har qanday elektromagnitnurlanishning modda bilan oʻzaro taʼsirlanishini oʻz ichiga qamrab oldi. Spektroskopik maʼlumot odatda spektr yordamida beriladi.
Infraqizil spektr ikki sohadan iborat:
1) 1500 sm dan yuqori -1da funktsional guruhlarga tayinlanishi mumkin bo'lgan spektral yutilish tasmalari mavjud;
2) 1500 sm dan pastroqdagi hududda molekulani tavsiflovchi ko'plab spektral diapazonlar mavjud. Bu joy "barmoq izlari" maydoni deb ataladi. Bu maydon mos yozuvlar namunasi bo'lgan moddaning identifikatorini aniqlash uchun ishlatiladi
Ko'pgina mahalliy tebranishlar funktsional guruhlarni aniqlashga xizmat qiladi. Organik molekulalar oz miqdordagi tuzilish elementlaridan iborat bo'lib, har safar har xil konfiguratsiyada ishlaydi, masalan:> CH 2, - CH 3, - COOH, - CH 2 OH,> CO va boshqalar. Tegishli tuzilish elementi va molekulaning qolgan qismi o'rtasidagi o'zaro ta'sirlar juda kichik, bu esa mos keladigan jadval ma'lumotlari yordamida mavjud bo'lgan IQ spektridan strukturaviy elementlarni aniqlash imkonini beradi. Strukturaviy elementlarning bir -biriga nisbatan pozitsiyasini baholash uchun spektral diapazonlarning aniq pozitsiyasidan foydalanish mumkin.
Ko'pgina IK spektrometrlari spektrlarni uzatish intensivligining chiziqli shkalasida va to'lqinli chiziqli shkalada yozadilar (to'lqinlar sm -1 o'lchamiga ega). Yaltiroq tebranish energiyasiga to'g'ridan -to'g'ri proportsionaldir.
Fizikaviy tahlilda elektromagnit nurlanish spektrining 4000-250'sm oralig'idagi infraqizil sohasidan keng foydalanib, bu usul — infraqizil spektrometrik usul deb ataladi.
Usulning mohiyati molekuladagi valent va deformatsion tebranishlarni qayd etishga asoslangan bo'lib, har bir funksional guruhga xos bo'lgan valent, deformatsion va boshqa tebranishlar IQ-spektrning ma’lum sohasida qayd etiladi.
Yangi, zamonaviy asboblardan biri Perkin-Elmer firmasining System-2000 Fure-IQ-spektrometri mustaqilligimizning dastlabki 5-yilligi arafasida O'zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasining O'simlik moddalari kimyosi institutiga keltirilgan. Quyida keltirilgan IQ-spektrlar shu spektrometrda olingan. Adabiyotlarda keltirilishicha, dunyoda birinchi spektral tahlil 1859 yil Bunzen va Kirхgof tomonidan amalga oshirilgan. Ular o'zlari yasagan spektroskop orqali osh tuzini gorelka oloviga tutib, natriyning chiqarish spektrini kuzatishgan. Ular tomonidan yasalgan spektroskop keltirilgan:
1-kollimator; 2-prizma va 3-sakkiz marta kattalashtirib ko'rsatadigan kuzatish naychasi. Nur manbai sifatida Bunzen yasagan gorelkadan foydalanishgan.