Mundarija I. Kirish II bob. Asosiy qism

b) Noissiqlik nurlanish .
Biz yuqorida ko’rganimizdek , ozod elektronni atomlar yoki ionlar bilan yaqinlashishi natijasida sekinlashishi tutash spektrda nurlanish sochilishiga sabab bo’lar ekan . Ozod elektronni sekinlashishi elektr va magnit maydonlarda ham ro’y beradi . Shunday jarayonlar natijasida ham tutash spektrga ega nurlanish sochiladi va u noissiqlik nurlanish deb ataladi .
Atom emissiyasining spektral tahlili . Spektral analiz ko'pincha gaz fazasidagi erkin atom va ionlarning emissiya spektrlarini o'rganishga asoslangan faqat atom emissiya spektral analizi deb ataladi. U 150-800 nm to'lqin uzunligi oralig'ida amalga oshiriladi. Tadqiq qilingan moddaning namunasi nurlanish manbasiga kiritiladi, shundan so'ng unda molekulalarning bug'lanishi va ajralishi, shuningdek hosil bo'lgan ionlarning qo'zg'alishi sodir bo'ladi. Ular spektral asbobning yozib olish moslamasi tomonidan qayd etilgan nurlanishni chiqaradi .
Spektrlar bilan ishlash . Namunalarning spektrlari ma'lum elementlarning spektrlari bilan taqqoslanadi, ularni spektral chiziqlarning tegishli jadvallarida topish mumkin. Analitning tarkibi shu tarzda tan olinadi. Miqdoriy tahlil tahlil qilinayotgan elementdagi konsentratsiyani anglatadi. Bu signalning kattaligi bilan, masalan, qorayish darajasi yoki fotoplastinkadagi chiziqlarning optik zichligi, fotoelektr detektoridagi yorug'lik oqimining intensivligi bilan tan olinadi.
Spektr turlari . Radiatsiyaning doimiy spektri qattiq yoki suyuq holatdagi moddalar hamda zich gazlar tomonidan beriladi. Bunday spektrda uzilishlar mavjud emas, unda barcha uzunlikdagi to'lqinlar tasvirlangan. Uning xarakteri nafaqat alohida atomlarning xususiyatlariga, balki ularning o'zaro ta'siriga ham bog'liqdir . Radiatsiyaning chiziqli spektri gaz holatidagi moddalarga xosdir, atomlar esa o'zaro deyarli ta'sir o'tkazmaydi. Haqiqat shundaki, bitta kimyoviy elementning ajratilgan atomlari aniq belgilangan to'lqin uzunlikdagi to'lqinlarni chiqaradi . Gaz zichligi oshishi bilan spektral chiziqlar kengayishni boshlaydi. Bunday spektrni kuzatish uchun naychadagi gaz chiqindilarining porlashi yoki alangadagi moddalar bug'idan foydalaniladi. Agar oq yorug'lik chiqarmaydigan gaz orqali o'tkazilsa, manbaning uzluksiz spektri fonida yutish spektrining quyuq chiziqlari paydo bo'ladi. Gaz qizdirilganda chiqaradigan to'lqin uzunliklarining yorug'ligini eng intensiv ravishda yutadi . Kirchhoff va Bunsen birinchi marta 1859 yilda spektral tahlil qilishga harakat qilishdi. Ikkalasi tartibsiz naychaga o'xshash spektroskopni yaratdi. Bir tomonda teshik (kollimator) bor edi, unga tekshirilgan yorug'lik nurlari tushdi. Quvurning ichida prizma joylashgan bo'lib, u nurlarni burib, ularni quvurdagi boshqa teshik tomon yo'naltirdi. Chiqishda fiziklar spektrga ajralgan yorug'likni ko'rishlari mumkin edi . Olimlar tajriba o'tkazishga qaror qilishdi. Xonani qoraytirib, derazani qora pardalar bilan yopgandan so'ng, ular kollimator yorig'i yonida shamni yoqdilar, so'ngra turli xil moddalarni olib, sham alangasiga purkashdi, spektrning o'zgarganligini kuzatishdi. Va har bir moddaning issiq bug'lari turli xil spektrlarni bergani ma'lum bo'ldi! Prizma nurlarni qat'iy ajratib turishi va ularni bir-birining ustiga yotishiga imkon bermagani uchun, hosil bo'lgan spektrdan moddani aniq aniqlash mumkin edi . Keyinchalik Kirchhoff Quyosh spektrini tahlil qilib, uning xromosferasida ba'zi kimyoviy elementlar mavjudligini aniqladi. Bu astrofizikani keltirib chiqardi .