Mundarija kirish ochik usulda kazish tushunchasi I

I.A. KARIMOV


I.1. Karyerning ishlab chiqarish unumdorligini xisoblash
1. Kon massasi bо‘yicha karyerning ishlab chiqarish unumdorligi:
= = 18000000/2.6+10000000=16923076.9m³/yil

2. Karyerning sutkalik ishlab chiqarish unumdorligi:

Foydali qazilma bо‘yicha: = = 18000000/350=51428.5t/sutka
=350 kun

Ruda bо‘yicha: = 10000000/350=28571 m³/smena

3. Karyerning smenalik ishlab chiqarish unumdorligi

Foydali qazilma bо‘yicha: = = 51428.5/3=17142.8t/smena
=3 8 soatlik.
Ruda bо‘yicha: = = 28571/3=9524 m³/smena
I.2. Kon jinsini qazib olishga tayyorlash.

Kon jinslarini qazib olishga tayyorlash kon massasini qazib olish va yuklash, transport qilish, ag‘darma hosil qilish hamda qayta ishlash jarayonlarini bajarish uchun nisbatan yaxshi sharoit va texnik imkoniyatlarni yaratish maqsadida olib boriladi. Kon jinslarining turi va xossalaridan kelib chiqqan holda ularni qazib olishga tayyorlash asosan quyidagi usullar bilan amalga oshiriladi:

1.Kon jinslarini muzlashdan saqlash.
2.Muzlagan jinslarni eritish.
3.Gidravlik bо‘shatish yoki yumshatish.
4.Mexanik maydalash.
5.Portlatib maydalash.
Kon jinslarini muzlashdan saqlash shunga asoslanadiki, yani ularni yomon xaroratlarda dastlabki maydalashsiz qazib olish mumkin bо‘lmaydi yoki maqsadga muvofiq bо‘lmaydi. Xisoblash ishlarining kо‘rsatishicha kon jinslari muzlaganda solishtirma kovlash kuchlanishi muzlash chuqurligi 2 metrgacha bо‘lganda yumshoq va zich kon jinslari uchun 5 – 5,5 marta oshadi, past navli toshkо‘mir uchun 3 – 3,5 marta oshadi. Muzlagan kon jinslarining mustahkamligi yarim toshli kon jinslari mustahkamligiga teng bо‘ladi.
Muzlagan jinslarning eritish bug‘, suv, chuqurlikda yoki yer yuzasidagi elektr isitgichlar, yer yuzasida kuydirish va boshqalar orqali amalga oshiriladi. Chuqurlikda elektr isitgichlar bilan eritishda muzlagan chuqurlikgacha bir – biridan eletrodlar joylashtiriladi. Elektr zanjiri tog‘ jinsilari bilan tutashtiriladi va uni eritish pastdan yuqoriga qarab amalga oshiriladi 1 m³ jinsni eritish uchun elektr energiya sarfi 8 – 20 kVt soatini tashkil qiladi.
Kon jinslarini gidravlik usulda qazib olishga tayyorlash kon jinslarini tarkibidagi suv va aralashmalarni tushirishga asoslangan.Bunda yuborilgan suyulik tasiri natijasida kon jinslarining ichki tortishish kuchlari sustlashadi va shuning tasiri natijasida ular yumshatiladi. Kon jinslarinig gidravlik bо‘shatish zich tuproq jinslarini gidromexanizatsiya usuli bilan qazib olishda qо‘llaniladi.
Kon jinslarini mexanik maydalash maxsus maydalagichlar orqali amalga oshiriladi.
Kon jinslarini portlatishning ma’nosi kon jinsini massivdan ajiratib olish va ularni berilgan kattalikda maydalashdan iborat. Portlatib maydalash yarim toshli jinslarni qazib olishga tayyorlashda
keng qо‘llaniladi. Ushbu usul karyerlarda toshli jinslarni qazib olishga tayyorlashning birdan – bir usulidir.
Bizga ma’lumki, Sari – CHо‘qqi konidan qazib olinuvchi kon jinslarinig mustaxkamligi о‘rtacha f = 12 -17 ni tashkil qiladi. Bunday mustahkamlikdagi kon jinslarini qazib olishga tayyorlash yuqorida takidlab о‘tilganidek portlatish usuli bilan amalga oshiriladi.
Portlatish ishlarini amalga oshirishda portlovchi moddani joylashtirish uchun skvajinlar burg‘ilash talab qilinadi. Demak, tog‘ jinslarini ushbu usulda qazib olishga tayyorlash kо‘rsatkichlarini aniqlash uchun kon jinslarining burg‘ulanuvchanlik xususiyatini ham о‘rganish kerak bо‘ladi.