Mundarija kirish tadqiqot natijalarining tanqidiy tahlili

Faoliyat turi va ustki kiyim silueti orasidagi bog‘liqlik

Faoliyat shakli		Ustki kiyim silueti			Jami
		Keng	Nim yopishgan	Yopishgan
1		2	3	4	5
1. Talaba	Soni	8	38	44	90
	%	8	42	49	100,0
2. Oliy ta’lim o‘qituvchisi	Soni	6	12	6	24
	%	25	50	25	100,0
3. Kollej o‘qituvchisi	Soni	3	9	12	24
	%	12,5	37,5	50	100,0
4. Maktab o‘qituvchisi	Soni	3	15	3	21
	%	14,3	71,4	14,3	100,0
5. Shifokor	Soni	2	11	8	21
	%	10	52	38	100,0
6. Xamshira	Soni	0	9	3	12
	%	0	75	25	100,0
7. Hisobchi	Soni	3	6	3	12
	%	25	50	25	100,0
8. Ish boshqaruvchi	Soni	2	7	3	12
	%	22	58	25	100,0
9. Tikuvchi	Soni	2	7	3	12
	%	25	50	25	100,0
10. Savdo hodimi	Soni	1	7	4	12
	%	9	58	33	100,0
11. Uy bekasi	Soni	8	41	11	60
	%	14	68	18	100,0
Respondentlar soni		38	162	100	300

Uchinchi bosqichda respondentlar yoshi bo‘yicha guruhlarga ajratilib, soni ko‘rsatildi va har bir yoshga mos kelgan ustki kiyim tusi jadval shaklida ko‘rsatildi (2.2-jadval).

2.2-jadval
Respondentlar yoshi va ustki kiyim tusi orasidagi bog‘liqlik

Respondentlar yoshi			Ustki kiyim tusi (naqshi)				Jami
			Sidirg‘a ranglar kombinatsiyasi	Sidirg‘a	Geomet-rik naqshlar	Milliy naqshlar
1			2	3	4	5	6
1	20 yosh	Soni	3	3	3	6	15
		%	20	20	20	40	100,0
2	21 yosh	Soni	3	9	3	9	24
		%	12,5	37,5	12,5	37,5	100,0
3	22 yosh	Soni	6	9	6	3	24
		%	25,5	37,5	25,5	12,5	100,0
4	23 yosh	Soni	3	6	6	9	24
		%	12,5	25,5	25,5	37,5	100,0
5	24 yosh	Soni	6	6	9	6	27
		%	22,2	22,2	33,4	22,2	100,0
6	25 yosh	Soni	0	3	3	6	12
		%	0	25	25	50	100,0
7	26 yosh	Soni	4	6	2	6	18
		%	22	33	11	33	100,0
8	27 yosh	Soni	0	3	3	6	12
		%	0	25	25	50	100,0
9	28 yosh	Soni	1	3	7	4	15
		%	6,6	20	46,6	26,6	100,0
10	29 yosh	Soni	4	2	2	1	9
		%	44,4	22	22	11	100,0
11	30 yosh	Soni	6	9	6	3	24
		%	25	37,5	25	12,5	100,0
12	31 yosh	Soni	6	3	4	2	15
		%	40	20	27	13	100,0
13	32 yosh	Soni	9	9	3	6	27
		%	30	30	11	19	100,0
14	33 yosh	Soni	0	6	6	6	18
		%	0	33,3	33,3	33,3	100,0
15	34 yosh	Soni	4	4	7	6	21
		%	19	19	33	29	100,0
16	35 yosh	Soni	3	3	6	3	15
		%	20	20	40	20	100,0
Jami respondentlar soni			58	84	76	82	300

Respondentlar yoshi va ustki kiyim tusi orasidagi bog‘liqlik bo‘yicha qiymat hisobi   =41,4 ga teng bo‘ldi.

Turli hil ko‘rsatgichlar o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni solishtirish imkoniyatiga ega bo‘lish uchun bog‘liqlik darajasini hisoblash lozim. Bog‘liqlik darajasini sifat ko‘rsatkichlarini hisoblash uchun Chuprova T formulasidan foydalaniladi:

Bog‘liqlik darajasi ko‘rsatkichi T: 0≤T≤1 bo‘lganda, bog‘liqlik darajasi yuqori hisoblanadi. Yuqoridagi hisoblangan  qiymat bo‘yicha respondentlarning yoshi va faoliyat turning ustki kiyim ko‘rsatgichlariga bog‘liqligi bo‘yicha natijalar olindi. Bu yerda ustki kiyim turi, silueti va gazlama naqshi bo‘yicha bog‘liqlik darajasi ko‘rsatkichi T hisoblangan:

1. 
   Ustki kiyim turi bo‘yicha:
   
2. 
   Ustki kiyim silueti bo‘yicha:
   
3. 
   Gazlama naqshi bo‘yicha:
   

Yuqoridagilarni inobatga olgan holda, 20-35 yosh oralig‘idagi ayollar uchun modifikatsiyalangan paxta-viskoza tolali gazlamadan ustki kiyimni loyihalashda asosan pushti va kulrang rangdagi yopishgan va nim yopishgan situetdagi klassik kostyum va kundalik pidjak tavsiya etiladi. Bunda o‘tqazma engli, taqilmasi markaziy, relef chokli, yoqasi adip qaytarmali va asos bilan yaxlit bichimli ayollar kostyumi e’tiborga olinadi.
Xulosa qilib aytganda, iste’molchi talablarini e’tiborga olib modifikatsiyalangan gazlamadan ayollar ustki kiyimini loyihalash uchun respondentlarning faoliyat turining kiyim siluetiga bog‘liqligi kiyim turi va naqshiga nisbatan yuqori ekanligi ma’lum bo‘ldi.


2.3. Paxta-viskoza tolali gazlama xususiyatlarining sifat va texnologik ko‘rsatkichlari tadqiqoti
Ma’lumki, O‘zbekiston Respublikasi qimmatbaho turdagi paxta, ipak, va arzon nitron, viskoza tolalarini ishlab chiqaradigan davlatlar qatoriga kiradi. Oxirgi yillarda jahonda aralash tolali matolarga bo‘lgan talab juda oshdi. Bunday mahsulotlar o‘zida tabiiy tolaning gigienik xossalarini va kimyoviy tolalarning o‘ziga xos fizik-mexanikaviy xossalarini mujassam etadi [27].
Gazlamaning tola tarkibi ularning tashqi ko‘rinishiga (silliqlik, yaltiroqlik, rangi) va xususiyatiga (musthkamlik, cho‘ziluvchanlik, qayishqoqlik, issiq o‘tkazuvchanlik, namo‘tkazuvchanlik, kirishish va b.q) bog‘liq. Gazlamaning tola tarkibini va tola xususiyatini bilib, oldindan gazlamaning vazifasini, uning tikuvchilik ishlab chiqarish jarayonidagi holatini (sirpanish, sitiluvchanlik, ipning surilishi, kirishishi) va namlab-isitib ishlov berish rejimini aniqlash mumkin.
Paxta tolasining viskoza tolasi bilan aralashmasida (50%+50%) tola va kiyimning uzilish kuchi va ishqalanishga chidamliligi ortadi, gigienik ko‘rsatkichi pasayadi.
Viskoza tolasining nam o‘tkazuvchanligi yuqori, suvga ta’sir chidamliligi yaxshi, suvda shishmaydi; issiqqa va yorug‘likka chidamli, issiq o‘tkazuvchanligi past. Issiqqa chidamliligi bo‘yicha lavsandan qolishmaydi. YOrug‘likka chidamliligi bo‘yicha yil davomida ob havoning ta’siri o‘rganiladigan bo‘lsa, nitron tolali gazlamada atigi 20% ga, paxtada esa 95% ga pasayadi.
Viskoza tolasining mustahkamligi paxta singari yaxshi. Paxta tolasi mustahkamligi, issiqqa, yoruqqa chidamliligi yuqori, nam o‘tkazuvchanligi va cho‘zilishi o‘rtacha, deformatsiyaga qayishqoqligi kam, shuning uchun paxta tolasidan kiyim g‘ijim bo‘ladi. Kislota ta’sirida tola zararlanadi, suv ta’sirida shishadi va o‘zining mustahkamligi ortadi. Paxta tolasining ishqalanishga chidamliligi nisbatan yuqori emas, shuning uchun paxta tolasidan tayyorlangan kiyim yaroqliligi yuqori emas.
Paxta va viskoza tolasining tannarxi pastligi, tashqi ko‘rinishi va ijobiy xususiyatlarini e’tiborga olib gazlama ishlab chiqarishda keng qo‘llaniladi.
Ilmiy tadqiqot ishida tabiiy ipak oqsillari bilan modifikatsiyalangan va kuchsiz ishqorli eritmada pardozlangan tanda va arqoq iplari paxta-viskoza tolali, polotno to‘qilishli, yuza zichligi 220 g/m² bo‘lgan gazlamaga pardozlash texnologiyasi ta’sirini o‘rganish orqali ayollar kiyimini yaratish maqsad qilib olindi. Bunda paxta-viskoza tolali gazlamadan ayollar kostyumini tayyorlashda ekspluatatsiya jarayonida buyum tashqi ko‘rinishning doimiyligini ta’minlovchi gazlama tashqi ko‘rinishi, zamonaviy moda yo‘nalishiga mosligi va eskirishga yuqori chidamliligi, shuningdek texnologiyabopligi bo‘yicha asosiy talablar qo‘yiladi. 2.3-jadvalda paxta-viskoza tolali gazlamaning strukturaviy xarakteristikasi keltirilgan.