Mundarija Kirish tog‘ jinslarini qazib olishga tayyorlash

7549	7519
7521
Yuk ko’tarish quvvati qa t	30	42	80	110	180
Avtosamosval og’irligi Ga t	21,85	29,5	67,0	85,0	145
Kuzovning geometrik sig’imi Va m^3	15,0	21,0	35,0	44,0	70,0
Kuzov sig’imi “shapkasi” bilan Va m	18,0	26,0	46,0	59,0	91,0
Transmissiya f.i.k	0,70	0,70	0,78	0,77	0,77
Dvigatel quvvati ND kVt	310	368	809	955	1693
Tog’ jinsini tashishni ratsional uzunligi, km	2.5 – 4.0	3.0 – 4.5	4.0 – 5.0	4.0	5.0
tmp ,min	0,50	0,59	0,64	0,70	0,87
tmr ,min	0,54	0,64	0,69	0,76	0,94
tr , min	0,67	0,78	1,00	1,17	1,51
Ikki tomonlama harakatda Avtomobil yo’li qatnov qismining uzunligi T,m	10,5	11,5	14,5	16,0	19,0

Berilgan kiymatlar buyicha koplovchi tog jinsi uchun tashish ishlari parametrlarini xisoblash:


BelAz -7549

Berilgan E=8 t/m^3 t t m^3 m^3 kVt min min min km/s T = 14.5 m L=1.3 km

Echish:

1. 
   Ratsional takkoslash (
   

2. 
   Avtosomasvalni tulik yuklash uchun ekskavatsiyalash sikllari soni:
   

3. 
   Avtosomasvalga yuklanish vaktini xisoblash ( ,min):
   

4. 
   Avtosomasvaldagi yuk ogirligini aniklash (q,tonna):
   

5. 
   Avtosomasvalning yuksiz va yuk bilan yunalishdagi xarakat vaktini xisoblash ( ):
   

6. 
   Transport siklini davomiyligini xisoblash ( ):
   

7. 
   Yuklashni kutish vaktini aniklash ( ):
   

8. 
   Avtosomasvalning smenalik ish unumdorligini xisoblash ( ):
   

/smena

9. 
   Smena vaktidan foydalanish koeffitsientini aniklash ( ):
   

5. 
   Koplovchi tog jinsi buyicha karerning smenalik ishlab chikarish unumdorligini aniklash ( ):
   

5. 
   Smenalik yuk aylanishini xisoblash ( ):
   

5. 
   Ishchi parkdagi avtosomasvallar sonini topish (N_ar ,dona):
   

N_ar

5. 
   Avtosomasvalning sutkadagi bosib utgan yulini xisoblash (L_s ,km):
   

5. 
   _{Inventar parkdagi avtosomasvallar sonini topish (} ,dona):
   

Berilgan kiymatlar buyicha foydali kazilma uchun tashish ishlari parametrlarini xisoblash:

Berilgan E=9 t/m^3 t t m^3 m^3 kVt min min min km/s T = 14.5 m L=6.5 km

BelAz -7549
Yechish

1. 
   Ratsional takkoslash (
   

2. 
   Avtosomasvalni tulik yuklash uchun ekskavatsiyalash sikllari soni:
   

3. 
   Avtosomasvalga yuklanish vaktini xisoblash ( ,min):
   

4. 
   Avtosomasvaldagi yuk ogirligini aniklash (q,tonna):
   

5. 
   Avtosomasvalning yuksiz va yuk bilan yunalishdagi xarakat vaktini xisoblash ( ):
   

6. 
   Transport siklini davomiyligini xisoblash ( ):
   

7. 
   Yuklashni kutish vaktini aniklash ( ):
   

8. 
   Avtosomasvalning smenalik ish unumdorligini xisoblash ( ):
   

9. 
   Smena vaktidan foydalanish koeffitsientini aniklash ( ):
   

q≤1.1*q_a

10. 
    Foydali kazilma buyicha karerning smenalik ishlab chikarish unumdorligini aniklash ( ):
    

11. 
    Smenalik yuk aylanishini xisoblash ( ):
    

12. 
    Ishchi parkdagi avtosomasvallar sonini topish (N_ar ,dona):
    

N_ar

13. 
    Avtosomasvalning sutkadagi bosib utgan yulini xisoblash (L_s ,km):
    

m

14. 
    _{Inventar parkdagi avtosomasvallar sonini topish (} ,dona):
    

3.2. Karer trassalarining o‘tkazish va tashish qobiliyatini hisoblash;
Avtomobil transportida.
Avtomobil yo‘llarining o‘tkazish qobiliyati – vaqt birligi ichida ma’lum bir uchastka orqali o‘tishi mumkin bo‘lgan avtomosamosvallar soni. O‘tkazish qobiliyati asosan avtosamosvallarning tezligi va xarakatlanish yo‘lagi soniga bog‘liq. Avtomobil yo‘llarining o‘tkazish qobiliyati quyiidagi formula asosida aniqlanadi:
N = (1000VnK_ner)/l_B
BelAz-7549 uchun:
N=
BelAz-7549 uchun:
N=
bu yerda: K_ner – avtomobillar haraktlanishining notenglik koeffitsienti(K_ner=0,5…0,8);V – avtosamosvalning harakatlanish tezligi, km/s; n – avtosamosvallarning bitta yo‘nalish bo‘lab harakatlanish yo‘lagi; l_B – avtosamosvallar orasidagi xavfsizlik masofasi l_B=50…60 m.
Avtomobil yo‘llarining yuk tashish qobiliyati – shu yo‘l orqali vaqt birligi ichida tashilishi mumkin bo‘lgan yuk miqdori. Yuk tashish qobiliyati quyidagi formula asosida aniqlanadi:

M = (Nm_nom)/ K_rez , t/ch ,
BelAz-7549 uchun:
M=(500*80)/2=20 000 t/ch
BelAz-7549 uchun:
M=(500*80)/2=20 000 t/ch

bu yerda: K_rez – o‘tkazish qobiliyatining rezerv koeffitsienti (K_rez = 1,75…2);

m_nom – nominal yuk ko‘tarish quvvati,t.
Avtomobil yo‘llarining yuk o‘tkazish va o‘tish qobiliyati ko‘riladigan uchastkaning yuk aylanish xajmiga mos kelishi lozim.


IV. QOPLOVChI TOG‘ JINSLARIDAN AG‘DARMA HOSIL QILISh.

Ag‘darma hosil kilish usuli qo‘llaniladigan transport va ishchi uskunalar turlariga bog‘liqdir.

Temir yo‘l transportida – ekskavatorli (mexanik kurakli, abzetserli), plugli va buldozerli ag‘darmalar, konveyer transportida esa, ag‘darmaga tog‘ jinslarini joylashtirishda konsolli ag‘darma hosil qilgichlar qo‘llaniladi.
Ochiq kon ishlari natijasida qazib olingan qoplovchi jinslarni va nokonditsion hisoblangan foydali qazilma to‘planadigan joyga ag‘darma deyiladi. Ularni joylash bilan bog‘liq bo‘lgan texnologik jarayonga ag‘darma hosil qilish deyiladi. Ag‘darmalarning karer konturiga nisbatan joylashuviga qarab ular ichki va tashqi ag‘darmalarga bo‘linadi. Agar ag‘darma karer konturi ichkarisida joylashgan bo‘lsa ichki ag‘darma, tashqarisida joylashgan bo‘lsa tashqi ag‘darma deyiladi.
Turg‘unligi bo‘yicha – doimiy va vaqtinchalik ag‘darmalarga bo‘linadi. Ag‘darma o‘z konstruksiyasiga ko‘ra kon massasi uyumi hisoblanib, bir necha qatlamdan (yarusdan) iborat va planda noto‘g‘ri shaklga ega to‘g‘ri burchakka yaqin bo‘ladi.


4.1. Ag‘darma hosil qilish jarayoni uchun uskuna tanlash;


Avtotransport qo‘llanilganda ag‘darma hosil qilish.
Qoplovchi tog‘ jinslari avtomobil transporti yordamida ag‘darmaga tashilganda buldozerli ag‘darma hosil qilish qo‘llaniladi. Buldozerli ag‘darma hosil qilish jarayoni quyidagilarni o‘z ichiga oladi: avtosamosvallarni ag‘darma pog‘onasi yuqori ustki maydoniga bo‘shatish, pog‘ona qiyaligi ostiga joylashtirish, ag‘darma yuzasini tekislash, avtomobil yo‘llarini ta’mirlash. Ag‘darmani to‘ldirish ikki usul: pereferiyali yoki maydonli usul bilan amalga oshiriladi. Pereferiyniy usulda avtosamosvallar ish fronti bo‘ylab to‘g‘ridan to‘g‘ri qiyalik ostiga (turg‘un ag‘darmalarda) yoki fiyalikdan 3-5 m masofa uzoqlikda bo‘shatiladi. Shundan so‘ng qoplovchi tog‘ jinslari buldozer yordamida joylashtiriladi.


Buldozerli ag‘darmalar: a – periferiyali; b – maydonli ag‘darma hosil qilish usullari.
Maydonli usulda avtosamosvallar ag‘darmaning butun maydoni bo‘ylab bo‘shatiladi. Ahdarma yuzasi buldozer yordamida tkekislanadi , va maxsus uskuna (katka) yordamida zichlanib chiqiladi. Shundan so‘ng keyingi qatlam yotqizilib chiqiladi. Bunda holatda buldozerli ag‘darma vertikal bo‘yicha rivojlanib boradi. Tekislash va yo‘l ishlari kam bo‘lgan pereferiyali usul eng samarali usul hisoblanadi (4.1 rasm).Maydonli usul kamdan kam hollarda qo‘llaniladi (asosan turg‘unligi kam bo‘lgan yumshoq tog‘ jinslarini joylashtirishda).