Muqaddima

YURAK MUSKULINING QISQARUVCHANLIGI 
Yurak muskulining qisqarish mexanizmi skelet muskulining qisqarish mexanizmidan 
deyarli farq qilmaydi. Aktin iplar miozin iplar oralig‘iga sirpanib kirganda, miokard 
tolalari qisqaradi. Bu sirpanish ko‘ndalang ko‘prikchalarning eshkaksimon harakatlari 
natijasi hisoblanadi. Tolalar bo‘shashgan vaqtda aktin iplar yuzasidagi ipsimon oqsil – 
tropomiozinning troponin oqsili bilan hosil qilgan kompleksi aktinning miozin bilan 
birlashuviga yoi qo‘ymaydi. Tolada harakat potensialining vujudga kelishi 
sarkoplazmatik retikulumning sisternalaridan kalsiyning tashqariga chiqib, aktin va 
miozin iplar sohasiga yetib borishiga va troponin bilan bog‘lanishiga olib keladi. Kalsiy-
troponin birikmasining hosil bo`lishi troponin-tropomiozin kompleksining fazodagi 
holatini o‘zgartiradi. Aktin va miozin iplar o‘rtasidagi to‘siq yo‘qolib, sirpanish 
boshlanadi. Yuqori ATF-aza faolligiga ega bo`lgan aktomiozin ATFni parchalab, 
energiya ajralishini ta‘minlaydi. 
Membrananing 
repolyarizatsiyasi 
natijasida 
kalsiy 
troponindan 
ajralib, 
sarkoplazmatik retikulum ichiga o‘tadi. Kalsiy nasosi kalsiy ionlarining bir qismini 
membrananing hujayralar oralig‘idagi suyuqlikka chiqaradi. Mioplazmada erkin kalsiy 
ionlarining kamayib ketishi kardiomiositlarning bo‘shashishiga olib keladi. 
Qo‘zg‘alishni qisqarish bilan bog‘lanishini miokardda ham ko‘ndalang va bo‘ylanma 
naychalar ta‘minlaydi. Qisqarishning yuzaga chiqishida kalsiy ionlarining harakat 
potensiali vaqtida hujayraga kirishi juda muhim rol o‘ynaydi. Kalsiy harakat potensialini 
o‘zgartirib, refrakterlikni cho‘zadi. Hujayralar oralig‘idan kalsiy ionlari olib tashlansa, 
qo‘zg‘alish qisqarishdan butunlay ajraladi: harakat potensiali hosil bo`laveradi, miotsitlar 
qisqarmaydi. 

---

139