Мураккаб билиш жараёнларини экаспериментал ўрганиш

Ақлий ривожланиш

• 
  Ақлий ривожланиш – ақлий ёки хронологик ёш мезони (ЙҚ) (АЁ ва ХЁ) орасидаги муносабатни билдирувчи мезон. ЙҚ қ АЁ/ХЁ х 100 формуласи орқали аниқланади.
  
• 
  Диққатда шахснинг фаоллиги ва унинг объектив воқеаликдаги предмет ва ҳодисаларга танлаб муносабатда бўлиши ўз аксини топади. Унда инсон психикасининг бошқарувчанлик роли намоён бўлади: диққатсиз мақсадга мувофиқ иш юритиш мумкин эмас.
  
• 
  Ҳар қандай масалани ёки ҳар қандай ҳаётий муаммони ечиш кишидан мазкур масаланинг моҳиятига, ҳаракат услубига диққатни тўплаш ва қаратилишни талаб қилади.
  

Диққат

• 
  Диққат Инсон психик фаолиятида диққат алоҳида ўринни эгаллайди. Диққат ўзи мустақил псих жараён бўлмасада, инсон психик фаолиятининг барча соҳаларида иштирок этади. Диққат онгнинг зарур объектга йўналтирилиши ва қаратилишида, айни пайтда бошқа нарсаларга чалғимасликда ифодаланади.
  
• 
  Диққат бир қанча хусусиятларга эга. Булар-диққатнинг ҳажми ёки кўлаши, диққатнинг тақсимланиши, тўпланиши, барқарорлиги ва унинг бир объектдан бошқа объектга ёки бир фаолиятдан иккинчи фаолиятга ўтказилишидир.
  
• 
  Диққатнинг хусусиятларини ўрганиш учун бир қанча экспреминтал методикалардан фойдаланилади. Шундай методикалардан фойдаланилади. Шундай методикалардан бири косс кубиклари деб номланади. Ушбу методика 1923 йилда С. косс томонидан таклиф этилган бўлиб, фазода иш тутиш, диққат, зийраклик, қуриш-ясаш ҳусусиятларини ўрганишга мўлжалланган. Бу мД. Векслернинг (1939, 1955) методикасига ақлни текшириш субтести сифатида киритилган
  

Бурдун лорректор синови

Шахс фаол диққатининг ҳусусиятларини унинг кўчирилишини ўрганиш учун Б. Бурдоннинг корректор ситнови методикасидан фойдаланиш мумкин. Бу методика диққатнинг тебраниши, кўриш анализатори узоқ вақт ишлаганда бир хил кўрув қўзғатувчиларга нисбатан синалувчининг чарчашини аниқлашига имкон беради. Бунинг учун П.А. Рудик томонидан ўзгартирилган Бурдон тести махсус қоғозда кўрсатилади. Қоғозда ҳарфлар тасодифий равишда ёзилган бўлиб, синалувчи уларнинг иккитаси ётўртасини ўчириш керак. Бунда экспреминтатаор ҳар 30 ёки 60 сонияда синалувчи қалами турган жойини белгилаб қўяди, шу билан бирга барча топшириқни бажариш учун умумий вақт ҳам ҳисобга олинади.