Musiqa tarixi” fanidan O`quv-uslubiy majmua

O‘zbekistonda 1920- (V. Uspenskiy va b.) va 1930-y.larda (V. Zolotaryov, R. Gli-er, S. Vasilenko va b.) yaratilgan ilk simfonik asarlar simfonik orkestr uchun qayta ishlangan xalq kuylari yoki ular asosida yozilgan syuita, poema, uvertyura va b. dan iborat bo‘lgan. 1930-y.larning 2-yarmida uzbek kompozitor-laridan M. Burhonov, M. Ashrafiy, M. Leviev, shuningdek, A. Kozlovskiy, G. Mushel o‘zlarining dastlabki Sm. asar-larini yozdilar. Keyinchalik O‘zbekis-tonda Sm. ning barcha turlari rivoj togshi. M. Ashrafiy, D. Zokirov, S. Yuda-kov, R. Hamroev, B. Gienko, Ik. Akbarov, R. Vildanov, Sayfi Jalil, N. Zokirov, M. Tojiev, R. Abdullaev, A. Latifzoda va b. Sm.ning turli janrla-rida ijod qilishdi. Ad.: Yanov-Yanovskaya N ., Uzbekskaya simfonicheskaya muzыka, T., 1979.
SIMFONIK ORKESTR - torli, puflama va urma cholgu asboblardan tuzilgan eng boy va murakkab turdagi orkestr. Uning shakllanishida yevro-pada tarqalgan cholg‘u asboblari hamda xalq va professional cholg‘u ansambl-lari muxim rol uynagan. 18-a.ning 2-yarmida klassik So. tashkil topgan; u kichik So. deb ham yuritiladi. Unga 8— 10 birinchi va 4—6 ikkinchi skripka, 2—4 alt, 3—4 violonchel, 2 kontra-
bas, 2 tadan fleyta, goboy, klarnet, fagot, valtorna, keyinchalik, 2 truba va litavralar kirgan. 19-a.da mazkur orkestrga boshqa cholg‘ular (mae, trom-bonlar, tuba va b.) qo‘shilishi hamda ijrochilar soni (mae, birinchi skrip-kalar 14—16 tagacha) kupaytirilishi natijasida katta So. paydo bo‘lgan. 19-va 20-a.da So. tarkibi uziga xos tembr va ifodaviy imkoniyatlarga ega bo‘lgan boshqa (mae, kichik va bas-klarnetlar, arfa, chelesta, organ, fortepiano, ayniqsa, turli urma cholg‘ular va b.) musiqa asboblar hisobiga kengayti-rilgan.
O‘zbekistonda So. 19-a.ning oxirida paydo buldi. Hozir O‘zbekiston mil-liy simfonik orkestri, Uzbekistan davlat konservatoriyasi qoshidagi musiqali teatr-studiyasining S.o.lari chet el mumtoz hamda zamonaviy kom-pozitorlar asarlarining targ‘ibotchi-lari sifatida tanilgan. Bulardan tash-qari, Navoiy teatri, Muqimiy teat-ri va b. musiqali drama va komediya teatrlarida S.o.lar mavjud.
AVJ-musiqa ijrochiligida eng yuqori tovushlar ijro qilinadigan nuqta. Osmon ko‘k, yuksalish va uning eng yuqori cho‘qqisi. Maqom cholg‘u kuy va aytimlaming yuqori pardalardagi eng rivojlangan darajasi.