Мустақил иши мавзу: Жаҳон метал бозори конъюнктураси ва

6-Расм
Олтин ва кумушнинг жаҳон бозоридаги нархи 2022 йил учун



Рангли металларнинг нархи шаклланиши бир неча омилларга асосланади:
- чиқиндиларнинг тури;
- сифат ва тозалик;
- таркиби;
- ҳажми (ўлчамлари);
- партия ҳажми;
- нархларнинг сотиладиган жойига боғлиқлиги.
Масалан, қотишмалардаги рангли металларнинг улуши анализатор томонидан аниқланади. Рангли металлар ва қотишмаларнинг кг нархи сифат ва тозалигига қараб камайиши ёки ошиши мумкин. Бундан ташқари, нарх сотиладиган жойга боғлиқ бўлиши мумкин.


7-Расм
Жаҳон бозорида рангли металларнинг нархи 2022 йил учун

Лондон металл биржасининг маълумотига асосан Жаҳон рангли металл бозорининг 2022 спот нархини таҳлил қилганда қалай сотувдаги энг қиммат металлардан бири эканлигини ва январ ойидан декабрь ойигача 2 баробар камайганлиги аниқланди (январ ойида – 41 791,7 АҚШ долл., декабрь ойида – 24 149,3 АҚШ долл.). Шу ўринда алюминий ва рух нархи 20 ва 13 фоизга камайиши кузатилди. Никельнинг нархи йил давомида ижобий тенденцияни сақлаб қолганлиги ва 30 фоизга сотув нархи ошганлигини кузатиш мумкин (7-расм).
Жаҳон металл бозори конъюнктураси динамиклик ва ҳетероженлик билан тавсифланади, чунки ҳар хил турдаги металлар талаб, таклиф ва нархнинг турли хусусиятларига эга. Металл нархлари 2021-йилда COVID-19 пандемиясидан иқтисодий тикланиш, саноатга етарлича сармоя киритилмаганлиги ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш қоидаларини кучайтириш туфайли этказиб беришнинг қисқариши ва дунёдаги энг йирик металл истеʼмолчиси ва ишлаб чиқарувчиси бўлган Хитойдан талабнинг кучайиши натижасида сезиларли даражада ошди. Бироқ, йил охирида Хитой иқтисодиётининг кўчмас мулк секторидаги инқироз билан боғлиқ секинлашуви, шунингдек, марказий банкларнинг инфляцияга қарши сиёсатининг кучайиши туфайли айрим металлар нархи барқарорлашди ёки пасайди.
2022 йилда металл нархи ўртача суръатда бўлса-да, ўсишда давом этиши кутилмоқда. Нархларни қўллаб-қувватлашнинг асосий омиллари яшил энергия ва инфратузилмани ривожлантириш учун металларга бўлган юқори талаб, ишлаб чиқарувчилар ва истеъмолчилар ўртасида металл заҳираларининг паст даражаси, шунингдек, энергия инқирози ва геосиёсий кескинликлар туфайли этказиб беришнинг мумкин бўлган узилишлари бўлиб қолади. Бироқ, нархларнинг ўсиши бозорда ишлаб чиқарувчилар ўртасидаги рақобатнинг кучайиши, шунингдек, айрим мамлакатларда иқтисодий вазиятнинг ёмонлашиши ёки юқори кўрсаткичлар туфайли талабнинг мумкин бўлган пасайиши билан чекланиши мумкин.
4. Жаҳон метал бозоридаги биржалар рўйхати

Металл биржаси ихтисослаштирилган савдо майдончаси бўлиб, у ерда металлар ва металл буюмлар бозор нархларида сотиб олинади ва сотилади. Металл биржалари сотиладиган металлар турига, фаолият минтақасига ва операцияларни амалга ошириш усулига қараб бир неча турларга бўлиниши мумкин. Жаҳон бозоридаги энг машҳур ва нуфузли металл биржалари орасида қуйидагилар ажралиб туради:

- Лондон Метал Биржаси (LME) 1877 йилда ташкил этилган энг йирик темир қотишма ва қимматбаҳо металлар биржаси. Биржа бутун дунё бўйлаб ўз омборлар тизимига эга бўлиб, ҳам спот, ҳам фючерс бозорларида битимлар тузиш имкониятини беради. LME, шунингдек, бошқа минтақавий биржалар ва шартномалар учун мос нархлар бўлган металларнинг расмий нархларини белгилайди.
Ҳозирги кунда Лондон металл биржасида рангли металлар (алюминий, рух, цинк, никель, свинец, олово, алюминий эритмаси), қора металлар (пўлат), қимматбаҳо металлар (олтин, кумуш, палладий, платина), иккламчи металлар (кобальт ва молибден) сотувлари амалга оширилади.
- New York Mercantile Exchange (NYMEX) Қўшма Штатлардаги энг қадимги ва энг йирик энергия ва металлар биржаларидан бири бўлиб, 1872 йилда ташкил этилган. NYMEX да нефт, газ, кўмир, электр энергияси, олтин, кумуш, платина, палладий ва бошқалар сотилади.Биржа ҳам спот, ҳам фючерс бозорларида битимлар тузиш имкониятини беради. NYMEX, шунингдек, бошқа минтақавий биржалар ва шартномалар учун мос нархлар бўлган металларнинг расмий нархларини белгилайди.
- Shanghai Futures Exchange (SHFE) Хитойнинг энг йирик металл ва энергия фючерс биржаси бўлиб, 1999 йилда ташкил этилган. SHFE да алюминий, мис, қўрғошин, рух, никел, қалай, олтин, кумуш, нефт ва бошқалар сотилади.Биржа бутун Хитой бўйлаб ўз омбор тизимига эга ва фақат фючерс бозорида битимлар тузиш имкониятини беради. SHFE, шунингдек, бошқа минтақавий биржалар ва шартномалар учун ҳавола бўлган металлар учун расмий нархларни белгилайди.
- Tokyo Commodity Exchange (TOCOM) Токио товар биржаси ​​Япониянинг энг йирик товар фючерс биржаси бўлиб, 1984 йилда ташкил этилган. ТОCОМда нефт, газ, кўмир, олтин, кумуш, платина, палладий ва бошқалар сотилади.Биржа фақат фючерс бозорида битимлар тузиш имкониятини беради. ТОCОМ, шунингдек, бошқа минтақавий биржалар ва шартномалар учун маълумотнома бўлган металлар учун расмий нархларни белгилайди.
- London Bullion Market Association (LBMA) — 1987 йилда ташкил этилган Лондондаги қимматбаҳо металлар бозори иштирокчилари уюшмаси. LBMA қатъий маънода биржа эмас, балки ўз аъзоларининг спот ва форвард бозорларида олтин ва кумуш савдоси бўйича фаолиятини мувофиқлаштиради. LBMA, шунингдек, бошқа минтақавий биржалар ва шартномалар учун мос нархлар бўлган олтин ва кумуш учун расмий нархларни белгилайди.
- London Platinum and Palladium Market (LPPM) — 1987 йилда асос солинган Лондондаги платина бозори иштирокчилари уюшмаси. LPPM ҳам қатъий маънода биржа эмас, балки ўз аъзоларининг спот ва форвард бозорларида платина ва палладий савдосидаги фаолиятини мувофиқлаштиради. LPPM шунингдек, бошқа минтақавий биржалар ва шартномалар учун мос нархлар бўлган платина ва палладий учун расмий нархларни белгилайди.
- Hong Kong Exchange (HKEX) Гонконгдаги энг йирик фонд ва товар биржаси бўлиб, 2000-йилда ташкил этилган. HKEX да акциялар, облигациялар, фючерслар, опционлар, олтин, кумуш ва бошқалар сотилади. Биржа ҳам спот, ҳам фючерс бозорларида битимлар тузиш имкониятини беради. HKEX, шунингдек, бошқа минтақавий биржалар ва шартномалар учун мос нархлар бўлган олтин ва кумушнинг расмий нархларини белгилайди.


Хулоса:

Жаҳон металл бозори мураккаб ва кўп қиррали тизим бўлиб, унда турли иштирокчилар: ишлаб чиқарувчилар, истеъмолчилар, трейдерлар, биржалар, ҳукуматлар ва бошқалар ўзаро таъсир қилади.Уларнинг ҳар бирининг ўз манфаатлари, мақсадлари ва стратегиялари мавжуд бўлиб, улар металлар ва бозор нархларининг шаклланишига таъсир қилади.

Жаҳон металл бозорига турли экзоген омиллар ҳам таъсир кўрсатади, масалан, табиий офатлар, эпидемиялар, урушлар, санксиялар ва бошқалар.Бу омиллар металларга бўлган талаб ва таклифнинг кескин ўзгаришига, шунингдек, нархлар ва савдо ҳажмининг ўзгаришига олиб келиши мумкин.
Жаҳон металл бозори доимий равишда ривожланиб, янги шароит ва муаммоларга мослашмоқда. Бозорда металл ва металл буюмларнинг янги турлари, янги технологиялар ва инновациялар, савдони ташкил этиш ва молиялаштиришнинг янги шакллари пайдо бўлмоқда. Буларнинг барчаси бозор иштирокчилари учун янги имкониятлар ва таҳдидларни яратади.