Mustaqi ish

Aminobirikmalarning ammiakka o‘xshab asosli xossa namoyon qilishi ularning tarkibidagi azot atomida taqsimlanmagan elektron juftning mavjudligidir:
Bu elektron juft fazoda shunday o‘rin egallaydiki, aminobirikmalar tarkibidagi azot piramida cho‘q- qisida joylashadi, uning valent burchaklari 106-1080 ni, ya’ni tetraedrik burchakka yaqin burchakni tashkil qiladi. Bundan shunday xulosa chiqadiki, azotning elektron orbitalari xuddi uglerod atomining elektron orbitalariga o‘xshab, sp3- gibridlangan holda bo‘ladi. Azot atomi taqsimlanmagan elektron hisobiga to‘rtinchi bog‘ hosil qilib, to‘rt almashgan ammoniy tuzlarini hosil qilganda optik faol enantiomerlar hosil bo‘ladi:
Aminobirikmalarning ammiakka o‘xshab asosli xossa namoyon qilishi ularning tarkibidagi azot atomida taqsimlanmagan elektron juftning mavjudligidir:
Ammiak va to‘yingan aminlarning asosliliklari

Birikma	rKVN (N2O)	Birikma	rKVN (N2O)
	9,25 10,6 10,7 9,8		10,5 11,0 10,8

Aminobirikmalarning kimyoviy xossalari, asosan azot atomidagi taqsimlanmagan elektron juftning mavjud ekani bilan belgilanadi. Boshqa kimyoviy xossalar esa >N-H va
C-N bog‘larining reaksiyalari bilan bog‘liq. M-n:
Aminlar kislota xlorangidridlari bilan almashingan amidlar hosil qiladi;
Bu reaksiyada metilamin nukleofil reagent vazifasini bajaradi. Reaksiya esa karbonil uglerod atomidagi nukleofil almashinishdir:
Degidrogenezaning ta’siri
pH
Birlamchi aminlarning aldegid yoki ketonlar bilan reaksiyasi ham shunga o‘xshash mexanizmda boradi. Reaksiya natijasida iminlar yoki azometinlar hosil bo‘ladi
Ikkilamchi aminlar bilan to‘yinmagan aminlar (enaminlar) va aminallar hosil bo‘ladi:
R -
+ R1
R + R1 -
Birlamchi va ikkilamchi aminlar nitroniy tuzlari bilan N-nitroaminlar hosil qiladi:
Birlamchi va ikkilamchi aminlar juda kuchsiz NH-kislotalar hisoblanadi.
Ular metallorganik birikmalar bilan metallarning
alkilamidlarini hosil qiladi: