Mustaqil-ish pdf

Magnoliyatoifalarning klassifikatsiyasi
Gulli o'simliklarning hozirgi zamon filogenetik sistcmalari
orasida rus olimi akademik Taxtadjyanning sistemasi o'zining
mukammalligi, ixchamligi, sistematika fanining eng so'nggi
yutuqlarini hisobga olib turkumlargacha aniqlik bilan tuzilganligi
jihatidan alohida ajralib turadi. Bu sistemada magnoliyatoifalarning
533 ta oila, 13 ming turkum va 250000 ta atrofida turdan iborat
ekanligi
ko'rsatilgan.
1. Magnoliyasimonlarning urug'lari ikki urug'pallali,
Lolasimonlarniki esa bir urug'pallali. Ammo Magnoliyasimonlardan
ayrimlarining urug'lari bir urug'pallali ekanligi kuzatiladi. Masalan,
Ayiqtovondoshlar (Ranunculaceae) dan Fikariya (Ficaria) da,
Navro'zguldosh (Prirnulaccac) lardan siklamcn (Ceclamcn) da va
umuman 40 tacha misolda shunday tuzilishni kuzatish mumkin.
Lolasimonlardan esa Agafantus (Agaphanthus) va sitxrantus
(Cythranthus) da urug'larning ikki urug'pallali ekanligi aniqlangan.
Ba’zi chetlanishlarga qaramasdan bu belgi ikkala ajdodni ajratuvchi
eng
muhim
belgidir.
2. Magnoliyasimonlarda urug'pallalar lateral (ikki yon tomonda),
Lolasimonlarda esa terminal, ya’ni poyachaning uchida o'rnashgan.
3. Magnoliyasimonlarning ildizi ikkilamchi yo'g'onlashishga ega,
kambiy halqasi bor va o'q ildiz sistemasi shakllanadi; Lolasimonlarda
aksincha, asosiy ildiz nobud bo'ladi, kambiy halqasi yo'q, qo'shimcha
ildizlardan popuk ildiz sistemasi shakllanadi.
4. Magnoliyasimonlarning poyasida kambiy halqasi mavjud va shu
sababdan ikkilamchi yo'g'onlashuv sodir bo'ladi; Lolasimonlarda esa
7

---

kambiy yo'q, poya ikkilamchi yo'g'onlashishga ega emas. Ammo
mustasno tarzda daraxtsimon liliyasimonlardan Dratsena (Dracaena)
va Kordilina (Cordylinc) larda ikkilamchi yo'g'onlashuv mavjud, u
poyaning periferik qismida yangi nay-tolali tutamlar hosil bo'lishi
hisobiga sodir bo'ladi. Ammo ba’zi liliyalar (Lilium), makkajo'xori
(Zea mays), qo'g'alar (Tupha) va boshqalarda dastlab kambiy bo'ladi,
ammo tezda uning faoliyati to'xtaydi. Ayiqtovondoshlar
(Ranunculaceae) dan podofillum da (ikki urug'pallalilar) kambiy
butunlay yo'q. 
5. Magnoliyasimonlarning barglari juda xilma-xil: oddiy, murakkab
bandli, o'troq; qinli, qinsiz, yonbargchali; butun, kesilgan, bo'lakli;
asosan to'rsimon va patsimon tomirli, ba’zan bargsiz turlari ham
mavjud. Lolasimonlarda esa barglari oddiy, bandsiz, qinli yoki qinsiz,
parallel yoki yoysimon, tomirlangan, yonbargsiz yoki bir yonbargli.
Patsimon bo'lakli barglarni faqat palma va aronniklardagina ko'rish
mumkin. Ammo ikki urug'pallalilardan Chinniguldoshlar
(Caryophyllaceae) va Zupturumdoshlar (Plantaginaceae) ning
barglari ensiz, qinli, parallel yoki to'rsimon tomirlangan.