Mustaqil ishi bajardi: Qabul qildi: Navoiy- 2023 Mavzu; Qazish mashinalarining uzatish tezligini tartibga solish Reja

2.Ko`p cho`michli ekskavatоrlar yordamida bo`ylamasiga va ko`ndalangiga gruntlarni cho`michlab qazish, ularni qo`llanish sоhalari;Ko`p cho`michli ekskavatоrlar uzluksiz ishlaydigan mashina bo`lib ular хarakterlanuvchi chеksiz zanjirga bir tеkis jоylashtirilgan yoki aylanuvchi rоtоr g’ildiragiga o`rnatilgan cho`michlar bilan gruntni qaziydi. Bir vaqtning o`zida ekskavatоrning o`zi ham siljib bоradi, natijada grunt qazish o`rni sirtidan qatlam-qatlam hоlda qirqilib bоradi, ya’ni handaq hоsil bo`ladi. Cho`michli zanjir yoki cho`michli g’ildirakning harakat yo`nalishi mashinaning harakat tеkisligi bilan bir хilda bo`lsa, bunda ekskavatоrlar bo`ylamasiga qaziydigan ekskavatоrlar dеyiladi. Hоzirgi paytda tajribada ko`p cho`michli ekskavatоrlarga lazyer qurilmasi o`rnatilgan hоlda handaq asоsini bir tеkisda avtоmatik ravishda qazish imkоniyatlari yaratilgan (2.3.4-rasmlar). Skrеperlar yordamida yer qazish ishlari tехnоlоgiyasi;
Kon-qidiruv lahimlarini o’tishda tog’ jinslarini yuklash-qiyin jarayon bo’lib, umumiy lahim o’tish davrining 60 % gacha bo’lgan vaqtini egallaydi. Yer osti qidiruv lahimlarini o’tishda tog’ jinslarining asosiy hajmi yuklovchi mexanizmlar yordamida olinadi va bir qismigina qo’l mehnati bilan bajariladi. Yuklovchi mexanizmlar sifatitida yuklash mashinalari ishlatiladi.
Yuklash mashinalari yer osti lahimlarini burg’ilab-portlatish usuli bilan o’tishda massivdan ajratilgan tog’ jinslarini transport vositasiga yuklashni mexanizatsiyalashtirishga mo’ljallangandir. Har qanday yuklash mashinasi ikkita asosiy funksiyani bajaradi: massivdan portlatish ajratilgan tog’ jinsini qamrash ya’ni ishchi organini to’ldirish yoki tog’ jinsiga botirish; yukni ma’lum balandlikka ko’tarib transport vositasiga uzatish. Bu jarayonlarni bajarishiga qarab yuklash mashinalari quyidagi sinflarga ajratish mumkin: - ish bajaruvchi organi turi bo’yicha – cho’michli, taroqsimon, baraban-g’ildirakli, qamrovchi-panjali (4.1.-rasm, a);

4.1.-rasm. Yuklash mashinalari sinflari.

- ish bajaruvchi organining ishlash usuli bo’yicha– davriy va uzluksiz (4.1.-rasm, b);
- tog’ jinsini qamrash usuli bo’yicha – tagidan, yonidan va ustidan qamrovchi (4.1.-rasm, v);
- yukni transport vositasiga uzatish usuli bo’yicha – to’g’ridan-to’g’ri yoki pog’onali yuklovchi (4.1.-rasm, g);
- mashinaning harakatlanish usuli bo’yicha – g’ildirak-relsli, gusenitsali, pnevmog’ildirakli (4.1.-rasm, d).

3.Tog’ jinsini tagidan qamrovchi cho’michli davriy yuklash mashinalari eng ko’p tarqalgandir. Bu mashinalarning to’gridan-to’gri yuklovchi (6.9-rasm, a) va pog’onali yuklovchi (4.2.-rasm, b) turlari
farqlanadi. To’g’ridan-to’g’ri yuklovchi bu mashinalarning ikki hil modeli bo’lib, bir-biridan yukni to’kish usuli bilan farqlanadi. Bularga cho’mich rukoyati mashina ustidan aylanib o’tib to’kuvchi va cho’michni yon tarafdan ag’daruvchi mashinalar kiradi.
Oxirgi turdagi mashina tayyorlov lahimlarni o’tishda tog’ jinslarini konveyer transportiga yuklashni mexanizatsiyalashtiradi.

4.2.-rasm. Yuklash mashinalari konstruktiv sxemalari.

Jaxon tajribasida eng ko’p ishlatiladigan yuklash mashinalari – tog’ jinsini yon tarafdan qamrovchi uzluksiz ishlovchi mashinalardir (4.2.-rasm, v). Bunday mashinalarning ish bajaruvchi organi – qamrovchi panjali, sidirg’ichli barlar, qirralangan disklar bo’lishi mumkin.
Yuqorida ko’rib chiqkan mos ravishdagi konstruktiv tuzilishlardan eng ko’p ishlatiladigan yuklash mashinalaridan PPN turi ( to’gridan –to’g’ri yuklovchi davriy (PPN-1, PPN-3A, PPN-2G) yoki tagidan qamrovchi pog’onali yuklovchi ) va PNB turlari (yondan qamrovchi uzluksiz ishlovchi) mavjuddir

Davriy ishlovchi yuklash mashinalari texnik tavsiflari

Ko’rsatgichlari	Turi
	PPN-1	PPN-3A	PPN-2G	PPN-5	PPN-7
Texnik unumdorligi, m^3/min	0,8	1,75	2,0	1,0	0,8
CHo’michi hajmi, m^3	0,2	0,55	0,8	0,25	0,28
O’lchamlari, mm
- eni	1250	1500	1800	1370	1400
- uzunligi	2250	3200	-	6100	9450
Maksimal yuklash balandligi, mm	2250	2800	3200	2150	1800
Yuklash fronti, m	2,2	3,2	CHegaralanmagan	3,2	4,8
Massasi, t	3,5	6,8	13	8,2	14,4
Dvigatel quvvati, kVt	4	38,3	20	23	40
Yuruvchi qismi	g’ildirak-relsli		gusenitsali	g’ildirak relsli
Iste’mol energiyasi turi	pnevmatik			elektrik

4.2.-jadval

Uzluksiz ishlovchi yuklash mashinalari texnik tavsiflari