Mustaqil ishi
О‘rta Osiyo allomalari, о‘zbek va rus olimlarining kimyo о‘qitish
Download 0.5 Mb. Pdf ko'rish
|
MUSTAQIL ISHI 1
1.2. О‘rta Osiyo allomalari, о‘zbek va rus olimlarining kimyo о‘qitish
uslubiyoti faniga qо‘shgan hissalari.
Kimyo о‘qitish uslubiyoti boshqa fanlar kabi, о‘z tarixiga ega. 1. Tasviriy kimyo davri. XVIII asrning о‘rtalarigacha bо‘lgan davr bо‘lib, bunda qonun va nazariyalar bо‘lmagan unda chiqqan darslik ham «demonstratsiya fani» deb nomlangan. 2. Tajribaviy - nazariy kimyo davri. XVIII asrning о‘rtalaridan to XIX asrning о‘rtalarigacha bо‘lgan davrdir. 3. Uchinchi davr eng buyuk nazariy umumlashtirishlar davri bо‘lib, XIX asrning о‘rtalaridan oxirigacha bо‘lgan davrdir. 4. Kimyoda elektron tasavvurlar davri XIX asrning oxirlaridan XX asrning 20- yillarigacha bо‘lgan davrda atom tuzilishining kashf etilishi bilan bog‘liq davrdir. Kimyo о‘qitish uslubiyoti aniqlanishiga kо‘ra, kimyoning vujudga kelishi va rivojlanishi bilan bir vaqtda vujudga keldi va rivojlandi. A. Lavuaze, D. Dalton, S. Kannitsaro va boshqa olimlar nafaqat ilmiy, balki pedagogik faoliyat bilan shug‘ullanib, metodikaning rivojlanishiga ancha hissa qо‘shganlar. KО‘M si ilmiy fan sifatida XVIII asrning о‘rtalarida vujudga kelgan. KО‘M ning ilmiy asoslarini yaratishda M. V. Lomonosov, D. I. Mendeleyev va A. M. Butlerov ayniqsa katta rol о‘ynadilar. M. V. Lomonosov jahonda birinchi bо‘lib, Chin fizik kimyo muqaddimasi degan asar yaratdi, fizik kimyoning vazifalari, mazmuni, о‘qitish usullarini belgilab berdi; ma’ruzalarning maxsus dasturini tuzdi va universitet talabalariga shu dastur asosida ma’ruza о‘qidi. D. I. Mendeleyev ilm sohasida katta mahorat kо‘rsatgan olim, uning bu mahorati davriy qonun va kimyoviy elementlarning davriy jadvalini kashf etishdan iboratdir. Mendeleyev о‘zining “Kimyo asoslari” darsligini yaratganidan keyin elementlar davriy jadvalning gruppalari bо‘yicha о‘rgana boshladi. Anorganik kimyoni о‘qitishda hozirgacha shu usuldan foydalanilyapti. Mendeleyevning asarlarida kimyo о‘qitishning maqsadi va vazifalari aniq kо‘rsatilgan. “Kimyo amaliy hayot bilan chambarchas bog‘liq bо‘lmog‘i lozim” deb yozardi D. I. Mendeleyev. Moddalarning kimyoviy tuzilishi nazariyasiga asos solgan olim A. M. Butlerov о‘z asarlarida, ayniqsa “Organik kimyoni mukammal о‘rganishga kirish”, “Kimyoning asosiy tushunchalari” degan mashhur qо‘llanmalarda о‘zining bir qator metodik kо‘rsatmalarini juda ravshan ta’riflab bergan edi. Sobiq sovet davrida kimyo о‘qitish uslubiyoti pedagogikaning bir qismiga aylangan edi. Bu davr V. N. Verxovskiy, S. I. Sazonov, S. G. Krapivin, P. P. Lebedev, D. I. Kiryushkin, P. A. Gloriozov va kо‘pgina boshqa olimlarning nomi bilan bog‘langan. Bu vaqtda о‘zini keyinchalik oqlamagan “proyektlar metodi”, “Dalton-plan”, “brigada usuli” keng rivoj topdi. S. I. Sazonov ( 1866-1931) yeksperimentga katta e’tibor berib «Elementarniy kurs ximii» nomli dastlabki kimyo darsligida va «Perviye raboti po ximii» nomli kimyoviy tajribalarkitobida о‘quvchilar tomonidan tajribalar bajarish texnikasi va metodikasini yozgan edi.
1933 yilda Goldfarb va Smorgunskiylar «Metodika prepodovaniya ximii» degan birinchi stabil darslik ham yaratdilar. Respublikamizning elga tanilgan yirik olimlaridan akad. H. U. Usmonov, akad. O. S. Sodiqov, akad. S. Yunusov, akad. SH. T. Talipov ham о‘z maktablarini yaratib, metodikaning rivojlanishiga ancha hissa qо‘shganlar.
Download 0.5 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling