Mustaqil o’rganuvchilar uchun amaliy qo’llanma Oltinsoy 2015

Quyidagi mashqlarni bajaring:
1. Ikkilik sanoq sistemasida berilgan sonlarni triadalar yordamida sakkizlik sanoq sistemasiga o'tkazing.
a) 1101010101 b) 100001010 c) 1111110010 
d) 1000011110 e) 111001010 f) 1001100,0011 g) 111111,00001 h) 10001,1101 i) 1010101,11101
2. Sakkizlik sanoq sistemasida berilgan sonlarni triadalar yordamida ikkilik sanoq sistemasiga o'tkazing.
a) 3332 b) 2241 c) 7632
d) 1326 e) 3672 f) 4703,05
g) 5427,3751 h) 2356,1741 i) 5341,532
3. Ikkilik sanoq sistemasida berilgan sonlarni tetradalar yordamida o'n oltilik sanoq sistemasiga o'tkazing.
a) 10010100 b) 11000010 c) 1010110
d) 11111011 e) 10000011 f) 100010101,0101
g) 1100101,01101 h) 1001010,110 i) 11001100,110011
4. O'n oltilik sanoq sistemasida berilgan sonlarni tetradalar yordamida ikkilik sanoq sistemasiga o'tkazing.
a) 150 b) ABD c) 4F2D
d) 902 e) 1CE f) FF,4B
g) 346,23 h) 23A,3E i) B3A2,5A
5. O'n oltilik sanoq sistemasida berilgan sonlarni tetrada va triadalar yordamida sakkizlik sanoq sistemasiga o'tkazing.
a) FABCD007429 b) DEDADA577 c) 90F81E72,D63
d) 1234DADA e) 98DECADA f) 192837,465A
g) ACF0,099FCA h) AABBBCC,CC i) FACADE


SANOQ SISTEMALARI USTIDA TO’RT AMALNI BAJARISH

Yuqorida ikki asosli, sakkiz asosli, o’n asosli, o’n olti asosli sanoq sistemasida biridan ikkinchisiga o’tish, triada, tetrada usulidan foydalanish kabi amallarni bajarishni o’rgangan edik. Endi esa qo’shish, ayirish, ko’paytirish va bo’lish amallarni bajarishni o’rganamiz.

Misollar ko’rinishiga qarab tushunib oling.

Ayirish amalini bajarish tartibi

Birinchi sondan ikkinchi sonni ayirish uchun – birinchi sonning birlar xonasidagi raqam bilan ikkinchi sonning birlar xonasidagi raqam taqqoslanadi.
- Agar birinchi sonning birlar xonasidagi raqam, ikkinchi sonning birlar xonasidagi raqamga teng yoki katta bo’lsa o’zi yoziladi. (1-misol).
- Agar birinchi sonning birlar xonasidagi raqam, ikkinchi sonning birlar xonasidagi raqamdan kichik bo’lsa, u holda birinchi sonning birlar xonasidagi raqamga asos qo’shiladi va birinchi sonning o’nlar xonasidagi raqamdan birni ayiramiz. (2-misol).
Birinchi sonning o’nlar xonasidagi raqamdan ikkinchi sonninng o’nlar xonasidagi raqamni ayirish ham yuqoridagidek bo’ladi va necha xonali son bo’lishidan qat’iy nazar shu kabi bajariladi.
1-misol 432₁₆-132₁₆= 300₁₆
2-misol 321₁₆-109₁₆= 218₁₆