Mustaqillikning taraqqiyot yo‘li mamlakatimizda fan rivoji uchun keng imkoniyatlar yaratdi

olamdagi narsa va hodisalarning muhim, zaruriy, umumiy va takrorlanib turuvchi 
bog‘lanishlari, o‘zaro aloqalari va munosabatlarining namoyon bo‘lishidir. Endi qonunning 
belgilariga to‘xtalamiz: 
- qonun turli-tuman aloqadorliklar, bog‘lanishlardan faqat muhimlarini, ya’ni shunday 
bog‘lanishlarni ifodalaydiki, bular olamning mavjudligi, o‘zgarishlari va undagi narsa hamda 
hodisalarning mohiyatidan kelib chiqqan bo‘ladi; 
- qonun zaruriy bog‘lanishlarni ifodalaydi, ya’ni tasodifiy bog‘lanishlar, goh paydo bo‘lib, goh 
yo‘qolib ketadigan bog‘lanishlarga asoslanmaydi. 
- qonun narsa va hodisalarning umumiy bog‘lanishlarini ifodalaydi. 
qonun nisbatan barqaror, takrorlanib turuvchi bog‘lanishlarni (munosabatlarni) ifodalaydi, 
ya’ni bir safar yuz berib, ikkinchi safar yuz bermaydigan bog‘lanishlarni qonun qamrab olmaydi. 
Masalan, 2013 yili qishdan keyin bahor kelib, 2014 yilda qishdan keyin birdaniga yoz kelishini 
tasavvur qilib bo‘lmaydi. CHunki, bu tabiat qonuni — fasllar o‘zgarishi qonuni doirasiga 
kirmaydi. 
Qonun – tizimning elementlari o‘rtasidagi umumiy aloqa. Ularning uchta turi 
mavjud.Voqelik qonunlari bizning ongimizdan, biz ularni bilish-bilmasligimizdan qat’i nazar 
mavjud va amal qiladi.
 
6-mavzu: Bilish metodologiyasi: asosiy tushunchalar 
Reja: 
1. Gnoseologiyaning mazmuni va mohiyati.
2. Bilishning asosiy turlari va shakllari. 
3. Haqiqat tushunchasi. Haqiqatning turlari. Bilishda amaliyotning o‘rni 
4. Falsafa metodlari. Fan metodlari: umumilmiy, xususiy ilmiy va fanlararo tadqiqot metodlari. 
Hozirgi zamon metodologiyasi. 

Insonning o‘zini qurshagan dunyoda mo‘ljal olish funksiyasini bilim bajaradi.
Bilim – inson ong yordamida oladigan dunyo haqidagi ma’lumotlarning eng oliy 
darajasidir. 
Bilish va bilim to‘g‘risida so‘z yuritganda o‘rta asrlardagi kabi bilim va e’tiqodni qarama-
qarshi qo‘yish yaramaydi. E’tiqod – moddiy va ma’naviy dunyo narsalari, jarayonlari va 
hodisalarini dalil-isbotsiz bilish demak. «Men Xudoning borligiga ishonaman»; «men yaqinda 
bahor kelishiga ishonaman»; «men o‘z ishimning muvaffaqiyatiga ishonaman» va h.k. va sh.k. 
E’tiqod – bu insonning ishonchi. Bilim bizga aniq-ravshan ko‘rinib turadigan narsalarni kashf 
etish imkonini bersa, e’tiqod, ishonch insonga hozircha ko‘rinmaydigan sirli narsalarni 
aniqlashga yordam beradi. Shu tariqa e’tiqod bilish jarayonida faol ishtirok etadi va uning 

---

21 
muhim unsuri hisoblanadi. Biroq, shu bilan bir vaqtda, zamirida aqlning so‘qirligi, mutaassiblik 
va insonning kuchsizligi yotuvchi soxta e’tiqod ham mavjudligini qayd etib o‘tish lozim.
Bilish – inson qo‘lga kiritadigan axborotning eng oliy darajasi. Bu axborotni u bilish 
muammolari va vazifalarini qo‘yish va echish yo‘li bilan, izchil anglab etadi. Axborot miyaning 
mvhumlashtiruvchi faoliyati yordamida belgi shaklini (2  2  4) kasb etadiki, bu unga ishlov 
berish, saqlash va keyinchalik undan foydalanish uchun qulaydir.
Bilish inson izchil va ijodiy faoliyatining ijtimoiy jarayoni bo‘lib, unda tashqi dunyoning 
ideal obrazlari yuzaga keladi va bilish maqsadi bo‘lgan bilim shakllanadi.