Mustaqillikning taraqqiyot yo‘li mamlakatimizda fan rivoji uchun keng imkoniyatlar yaratdi

TABIAT VA TEXNOGEN SIVILIZATSIYA ESTETIKASI. Tabiat - estetik tarbiyaning 
zaruriy vositasidir. Shuni maxsus ta’kidlash kerakki, zamonaviy inson tarbiyasini estetik jihatdan kamol 
toptirishda oila qanchalik ustuvor omil bo’lib hisoblansa, bu jarayonda tabiat ham undan kam ahamiyat 
kasb etmaydi. Chunki tabiat bilan ongli tarzda murosa qilmaslik shaxsni nafosatli jihatdan mukammal 
bo’lib etishishiga monelik ko’rsatadi. Shuning uchun inson va tabiat o’rtasidagi munosabat inqiroz va 
halokat yoqasiga kelib qolgan hozirgi vaqtda bu muammoni chetlab o’tish maqsadga muvofiq bo’lmaydi.
Insoniyat tafakkuri tarixida tabiatga estetik munosabatning zaruriyati haqidagi qarashlari va 
insonning tabiatga muqobil estetik munosabatlari turlicha bo’lgan. Tabiatning estetik xususiyatlari 
haqida so’z yuritsak, tabiat estetik faoliyat ob’ektidir. Ekologiya estetikasining qadriyat maqomi va
ekologiya estetikasining axloqiy muammolari bugungi kunda katta ahamiyat kasb etib bormoqda. 
Tabiatni estetik idrok etishning an’anaviy va noan’anaviy usuli mavjud bo’lib ular : tabiatni asl holida 
idrok etish; tabiatni badiiy obrazlarda ifodalashdan iboratdir. Ekoestetikaning XXI asr ilmiy-texnik 
taraqqiyotdagi o’rniga to’xtalsak, texnogen tsivilizatsiyaning ishlab chiqarish va fan taraqqiyotiga estetik 
ta’siri ortib bormoqda. Maishiy turmush estetikasi va uning texnologiyasi, texnika estetikasining ishlab 
chiqarish va ijtimoiy jarayonlardagi o’rni, texnikaning inson estetik manfaatlari va faoliyati bilan 
bog’liqligi masalalari bugungi kunda dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Shu jumladan, zamonaviy 
shaharsozlik estetikasi, dizaynning estetik xususiyatlari, tabiat va maishiy turmush dizayni, hamda xalq 
amaliy san’ati va dizayn. Ma’lumki, inson o’zining ma’naviy va moddiy ehtiyojlarini qondirish 
maqsadida azaldan tabiat bilan hamkorlik qilib kelgan. Tabiatdagi go’zalliklardan bahramand bo’lishlari 

---

42 
barobarida uni nafosatli tarzda o’zlashtirishga, inchunun, mavjud hunukliklarni bartaraf qilishga harakat 
qiladi. Biroq, keyingi bir necha o’n yillik jahon maamlakatlarining atrof muhit sohasidagi harakatlarini 
tanqidiy taxlil etish davri bo’ldi. Sanoatlashtirish inqilobi inson bilan tabiat o’rtasidagi munosabatni 
abadul abad buzib qo’yganini insonicht tobora anglab bormoqda. XXI asr o’rtalariga kelib inson faoliyati 
erdagi yashash imkoniyatlarining asosiy shartlarini buzib yuborishi xavfi yana ham aniqroq namoyon 
bo’lmoqda. Bugunga kelib eng jiddiy o’zgarish er atmosferasida yuz berayotganligi barchamizga ayon.
Texnogen tsivilizatsiya - estetik faoliyat va estetik didni shakllantirishning muhim omilidir. 
Ilmiy-texnikaviy taraqqiyotni insoniylashtirish va go’zallashtirishn estetik muammolardan 
hisoblanadi. Voqelikka estetik munosabatlar, milliy va umumbashariy ahamiyatga egadir. Estetik 
qadriyatlar esa – barqarorlikni ta’minlovchi omil hisoblanar ekan,“dunyoni go’zallik qutqaradi” 
shiori global ahamiyatga ega bo’lib bormoqda. “Go’zal muhitda yashash oliy ne’mat” – 
estetikaning bosh tamoyilidir. Olamni estetik anglashda axborot va jamiyat axborotlashuvining 
roli ortib bormoqda. Axborot estetikasining o’ziga xos xususiyatlari va uning siyosiy, badiiy, 
ijtimoiy, axloqiy, ma’naviy jarayonlar bilan bog’liqligidadar.