Muvofaqlashtirish hududiy boshqarmasi

III Iqtisodiy qism
1991-yil 31-avgustda O'zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi e'lon qilindi. Bu mamlakatda iqsodiy isloxatlarni mustaqil ravishda amalga oshirish uchun asos yaratildi. Iqsodiy isloxatlar bu o'zining iqtisodini qayta qurish degan ma'noni bildiradi. Qayta qurishning asosiy shartlaridan biri bu xususiylashtirishdir. Prizidentimiz I.A.Karimov 1990-yil 1-aprel, may oylarida O'zbekistonda dastlabki xususiylashtirish korxonalarni ochish xaqidagi qarori qabul qilingan edi. 1992- yilning oxirida O'zbekistonning "Davlat Mulk va tadbirkorlikning qo'llab quvvatlayman" qo'mitasi tashkil etildi va bu qo'mita mamlakat xukumati bilan xususiylashtirishning strategirgiyasiniva taktikasini ishlab chiqardi. O'zbekistonning xususiylashtirishi modeli 5qoidaga asoslangan.

1. 
   Xususiylashtirish iqsodiy islohotlarini o'zagini tashkil etadi.
   
2. 
   Davlat bosh isloxatchi shuning uchun xususiylash deb tomonidan boshqariladi amalga oshirilada.
   
3. 
   Qonun ustivorligi.
   
4. 
   Axolini kam ta'minlangan qismini ijtimoiy ximoyalash.
   
5. 
   Xususiylashtirishni chuqur o'ylab jaxon tajribasiga tayanib amalga oshiriladi.
   

Xususiy korxonalar ham maqsad kishilarni ishlab chiqarish soxasiga turli tashabbuskorliklarini qo'llab-quvvatlash maxalliy xom ashyodan keng miqiyosida foydalanib ko'proq maxsulot ishlab ciqarish bilan iqtisodiyot soxasiga qayta qurish yanada jadallashtirishdan iborat. Xususiy korxonalarda xojalik hisobi o'z ozini boshqarish va o'zini mablag' bilan ta'minlash asosida tuzulib, korxona nizomida ko'zga tutulgan barcha vazifalarni bajarishda turli moliyaviy, iqtisodiy, ilmiy, texnikaviy va boshqa ishlarni ixtiyoriy xal qilish mumkun. Ular o'z vaqtida davlat xo'jaliklarini savdo korxonalari hamda xamkorlikdagi davlatlar firmasidagi jumxuriyatlar, xorijiy davlatlardagi katta kichik va xususiy korxonalar bilan aloqada bo'lish xaqiga ega bo'lib kelishuv shartnomalar asosida olib boriladi. Korxona egasi iqsodiy axvoli javobgarlik xisoblanib o'z korxonasining boshqa tashkilot, korxona va muassasalaridan ximoya qiladilar.
I. Davlat korhonalarini xususiylashtirish korxonani o'z egasiga haqiqiy ishbilarmon mulkdorga topshirish iqtisodiy munosabatga o'zgarishda, ishlab chiqarishda rivojlanishni maxsulot miqdori va sifatini yaxshilashda katta axamiyatga ega.
II. Xo'jalik yuritishning yangi sharoitida korxona faoliyatini ifodalovchi eng asosiy ko'rsatkichlardan bu ta'mirlash ishlarini sotishdan tushgan tushum ko'rsatkich bo'lib xisoblanadi. Ko'rxona faoliyatini rejalashtirishni ham shu ko'rsatkichni rejalashtirishdan boshlanadi va korxonaning boshqa barcha ko'rsatkichlarini rejalashtirishda anshu ko'rsatkichlari asos qilib olinadi. Sotishdan tushgan tushumni aniqlash rejalashtirishda yilda bajariladigan ish hajmini aniqlashdan boshlanadi.
Uni hajmini natural ko'rinishda rejalashtirish uchun quyidagi dastlabki malumotlardan foydalaniladi.

1. 
   Rejalashtiriladigon yildagi kalendar ish kunlari.
   
2. 
   Shartli qabul qilingan tamirlanishi mumkun bo'lgan apparatlar soni.
   
3. 
   Ishchi smena koyefitsinti.
   
4. 
   Korhonadagi ishchi o'rni.
   

та
Yillik ta'mirlash ishlar natural ko'rinishda quyidagicha aniqlanadi.
И_х={ Н*(К_к - Кдо+Кб)} *0Иж=
Tamirlanadigon aparatlar yuqoridagi jadvaldan olndi.
Sotishgan tushgan tushum so'mlarda ifodalanadi va quyidagicha aniqlanib hisob kitob qilinadi.
St/s= Ix*Tb=xizmat bahosi.
Ishlab chiqarish axolining istemol darajasi shu erda yashaydigon axoli soni ularning pul daromadlari radio elector asboblariparki va boshqa shunga oxshash omillarni xam xisobga olinadi.
II. 2. Korxonaning yillik ish xaqi jamg'armasi.
Ish xaqi jamg'armasiBozorning iqtisodiyoti sharoitida xo'jalik xisobi daromadi korxanasining faoliyatining xayotiy shanbaiy xisoblanadi. Xo'jalik xisobi daromadi deb korxona ixtiyorida xo'jalik xisobida ishlashi natijasi sifatida qoladigan mablag'ga aytiladi.
Korxona xo'jalik xisobi daromadini aniqlash uchun sotishdan tushgan material xarajatlar va turli ajratmalarni chiqarib tashlanadiKorxona xo'jalik xisobi daromadidan daromad soligi tolaydi va qolganini turli fo'ndlarga taqsimlaydi.
Korxonada foydani taqsimlash tartibi: korxona foydasining bir qismi ishlab chiqarish fondiga to'sh uchun sarflanadi.Qayd qilinganlar/renta/to'lovlar yordamida davalt tomanidan qisman ortiqcha foyda oladi. Cunki turli korxonalarda ishlab chiqarish sharoitlari bir xil emas.Fondlar uchun to'lovlar va qayta qurilgan /n ta/ to'lovlari byujetga qo'shiladi. Bank kriditlari uchun % lar xam to'lanadi.
Foydaning qolgan qismi iqtisodiy rag'batlantirish fondini tashkil qilishi, markazlashtirilgan kapital qurilmalarini mablag' bilan tamirlash, bank kriditlarini to'lash o'z aylanma mablag'larini ko'paytirish.
Ishchi va xizmatchilarga to'lanadigon pul mablag'lari yeg'indisi mexnat xaqqi jamg'armasi deb ataladi va asosiy va qo'shimcha ish xaqlaridan tashkil topgan.


IV MEHNAT MUHOFAZASI
Mazkur Qoidalar O‘zbekiston Respublikasining “Mehnatni muhofaza qilish to‘g‘risida”gi (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi, 1993-y., 5-son, 223-modda) Qonuniga muvofiq paxta tozalash ishlab chiqarishi xodimlari uchun mehnatni muhofaza qilish tartibini belgilaydi.