N. A. Egamberdieva n. A. E g a m b e r d ie V a

2-§. 0 ‘rta paleolit davri va uning xususiyatlari
0 ‘rta paleolit davri ilmiy adabiyotlarda muste davri deb nomla- 
nadi. Bu davrga oid moddiy yodgorliklar dastlab Fransiyaning 
Muste g‘or makonida topilgani uchun shunday nom olgan. 0 ‘rta
22

---

paleolit davri mil.avv. 100-40 ming yilliklam i o ‘z ichiga oladi. Hozirda 
esa, 0 ‘zbekiston arxeologiyasining yutuqlariga asoslanib, uning davri 
rnil.avv. 2 0 0 -1 0 0 ming yilliklar bilan belgilanmoqda.
0 ‘rta paleolit davri yodgorliklari jahon fanida muste va levallua- 
muste (rivojlangan davri) bosqichlariga ajratib beriladi. O 'zbekiston 
arxeologiyasida ham shu boMinishlar qabul qilingan b o ‘lsa-da, 
tadqiqotchilar o ‘rta paleolit davrining mahalliy o ‘ziga xos jihatlarini, 
y a’ni toshni paraqalashdagi o‘ziga xos texnikaviy uslub asosida, uning 4 
ta mahalliy guruhini 
ajratib ko‘rsatadilar: muste, levallua, levallua- 
muste, soan. 0 ‘rta paleolit davrida ibtidoiy odam lar hayoti nihoyatda 
og‘ir kechgan. Bu davrda er yuzida muzlik davri boMgan. Ibtidoiy 
odam lar sovuqqa moslashish uchun avvalgi turm ush tarzini o ‘zgar- 
tirishga m ajbur boMishgan. Sovuqdan himoyalanib, g ‘orlam i o'zlash- 
tirganlar. Hayvon terisidan kiyim tikib kiyganlar va gulxan atrofida 
jo n
saqlaganlar. Termachilikning 
ahamiyati 
pasayib 
ketgan. 
Ovchilikning insonlar tirikchiligida 
ahamiyati 
oshgan. Bu esa ov 
uslublarini va qurollarini takomi 1 lashtirisl-yii taqoza etgan. 
Ular to‘da - 
to‘da bo‘lib yurib, olov bilan hayvonlami yo jarlikka, yo g‘or 
ichiga haydab tutganlar. Toshni qayta ishlash texnikasi takomillashgan. 
Ixcham qurollar yasay boshlaganlar. Bunda yangi usul yorma 
texnikadan foydalanganlar. Bunda qurol yasaladigan chaqmoqtoshning 
bosh tomoni 
urib, tekis m aydoncha hosil qilinib, shu maydoncha 
orqali toshning mayda paraqalari ajratib olingan. Toshdan barcha 
paraqalar olingach, uchirib boMmaydigan o ‘zak qolgan. Bu o ‘zak 
nukleus deb atalgan. M uste davri uchun disksimon nukleuslar va 
uch burchakli tosh paraqalari harakterli boMgan. Tosh paraqalar 
yog‘och y o ‘nish, teri ishlash, qurol va kiyim tayyorlashda qulay 
hisoblangan. Nayzasimon tosh quroldan asosan erkaklar yog‘och 
qirqich, y o ‘nish, hayvon oMdirishda foydalanganlar. Tosh qirqichlardan 
esa ayollar teri shilish, yopinchiqlar tayyorlashda ishlatishgan. 
Toshdan o ‘roqranda yasashgan, undan daraxt po‘stini shilish va 
randalash quroli sifatida foydalanishgan. O 'roq randa - chaqmoqtosh 
plastinkasidan 
iborat 
boMib, 
tig‘i 
keng yoysimon 
qilib 
o ‘yib 
ishlangan. 0 ‘rta tosh davri odamlari qumtosh yoki ohaktoshdan 
sharlar yasab, hayvonlarni ovlashda foydalanganlar. Ularni uzun 
tasma uchiga juft qilib bogMab, hayvonlarni oyog‘idan ilintirganlar. 
0 ‘rta paleolit davri odamlari hayotida olov muhim o ‘rin egallagan. 
Ular hayvon go‘shtini gulxanda pishirib, iste’mol qilganlar, bu 
ularning jism oniy va aqliy rivojlanishida muhim rol o ‘ynagan.
23

---

Shuningdek, olov ulami sovuqdan va yirtqich hayvonlardan himoya 
qilgan. Shu sabab olovni saqlash masalasi ko‘ndalang boMgan. 
Insoniyat olovdan foydalanishni o‘rganganidan buyon tabiiy olovdan 
foydalanib 
kelgan, 
lekin 
o ‘rta 
paleolit 
davrida