N. A. Egamberdieva n. A. E g a m b e r d ie V a
Download 6,16 Mb. Pdf ko'rish
|
|
Yunusobod Oqtepasi V-XIII asrlarga oid arxeologik yodgorlik
boMib, Toshkentning shimoli-sharqiy qism ida Oqtepa kanali bo‘yida joylashgan. Uni dastlab 1886 yilda V.P.Nalivkin qayd qilgan. 1940-41 yillarda A.I.Terenojkin qisman qazishm alar olib borgan. 1975-85 yillar davom ida Toshkent arxeologik ekspeditsiyasi tomonidan o ‘rganilgan. O qtepa 100 ga dan iborat ark va qishloqdan iborat. Ark qishloqdan chuqur jarlik bilan ajratilgan. Ark xom gMsht va paxsadan qurilgan. Unda 3 qurilish bosqichi aniqlangan: 1-bosqich V-VI asrlar boMib, bu davrda ark bunyod etilgan. Uning tarxi kvadrat (80x80m ) boMib, perimetri bo ‘ylab ikki (ustki va pastki) qator tuynuksiz gum bazli yoMaklari boMgan. 122 2-bosqich VII asr boshlarida tor xonalar tuproq bilan k o ‘mib tashlanib, mustahkam tagkursi qilinib, ustiga binolar qurilgan. 3-bosqich VII asr oxiri -VIII asr boshlarida 3 qismga boMingan ark qurilgan. Bular minoradagi turar joy, diniy marosimlar o ‘tkaziladigan va yordamchi xo‘jalik xonalariga boMgan. Bu esa arkning shaham ing m a’muriy, diniy va mudofaa markazi boMganligini ko‘rsatadi. T urar jo y qismining devorlari rasm lar bilan bezatilgan. Diniy m arosim lar o'tkaziladigan xonada sajdagoh boMgan. U erdan metalldan ishlagan mehnat qurollari, qurol-aslahalar, shisha, sopol buyumlar, bezaklar, o ‘yinchoqlar, tangalar topilgan. Q al’ada mudofoa devori boMmagan. Q al’a arab qo‘shinlari tomonidan vayron qilingan. IX-XII asrlarda qishloq boMib qayta tiklangan. XIII asr boshlarida inqrozga uchragan. Ilk o‘rta asrlarda 0 ‘rta Osiyoda to ‘qimachilik rivojlangan. A yniqsa, ipak mahsulotlariga talab katta boMgan. Ipakchilik So‘g‘diyona va Farg‘ona vodiysida ham keng yoyilgan. VI-VII asrlarda B uxoroning «zandanachi» ipak m ahsulotlariga talab katta boMgan. Zandanachi ipak mahsulotlarining namunalari Afrosiyob ^ devoriy suratlarida saqlanib qolgan. Ilk o‘rta asrlarda binolar devoriy suratlar va haykallari bilan bezatilgan. Qadimgi davrda binolar asosan haykallar bilan bezatilgan boMsa, ilk o ‘rta asrlarga ko‘proq devoriy suratlar bilan bezatilgan. Ulardan saroylar, dehqon qasrlari, zardushtiylik va buddaviylik ibodatxonalarining inter’erlarini bezashda keng qoMlanilgan. Arxeologik tadqiqotlar davomida Bolaliktepa, Varaxsha, Afrosiyob, Panjikentdan devoriy suratlari topilgan. Bu suratlarda ilk oMta asrlardagi tarixiy voqealari, ajdodlarimizning urf-odatlari, axloq normalari, xulq- atvorlari mohirona aks ettirilgan. Masalan, Bolaliktepa (V-VI asrlar) devoriy suratlarida moviy osmon fonida bazm tasvirlangan. Unda shohona kiyimdagi erkak va ayollarning qoMlarida oltin va kumush qadahlarni koMarib turgan holatlari aks ettirilgan. Afrosiyob devoriy suratlarida Samarqand ixshidi Varxumanning taxtga kelishi munosabati bilan mamlakatlararo diplomatik munosabatlar, diniy va dunyoviy mavzulardagi syujetlar va o ‘sha davr madaniy hayoti aniq tasvirlangan. 1948 yilda arxeolog A.I.Terenojkin Afrosiyobning ilk oMta asrlarga oid qatlamlarini tekshirdi. Qazish ishlari natijasida VI asrga mansub Tolu Barzu yodgorligi, VIII asrga oid sopol idishlar, sosoniy tangalari topildi. 1958 yildan buyon Afrosiyobni o‘rganilish ishlari davom etmokda va hozirgacha turli davrlarga oid bir qancha yodgorliklar topildi. 123 Tadqiqotlar natijada IV-V asrlarda Sam arqandning tushkunlikka uchragan davri ekanligi aniqlandi. Uning rivojlanishi yangitdan VI asr dan boshlangan. Bu davrda ark yangi devor bilan o ‘rab olingan va uzunligi 1,5 km boMgan 4-devor qurilgan. Shahar janubga qarab kengaytirilib, uzunligi 3 km boMgan ichki devor qurilgan. VII asrlarda Afrosiyobda maxsus saroy devori quriladi va shaham ing to ‘rtinchi tashqi devori butunlay qayta qurilgan. Saroy devorining ichida yirik inshootlar qurilgan. Shahar aholisi kasbiga ko‘ra m axallalarga boMingan. Download 6,16 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|