N. A. Egamberdieva
Download 11.72 Kb. Pdf ko'rish
|
download-edfiles-19468
|
'J
i f ? W , \ « \ j « SM 6- N om ozgoh II m a d a n iy a ti b u y u m la ri: I— 5-sopol id is h la r va u la rn in g n a q s h la ri, 6 -7 -a y o l h a y k a lc h a la ri. 8-pona, 9 -p ich o q , 10-m ctall bezak. 'S' i F w N om ozgoh III m a d a n iy a ti b u y u m la ri: l-4 -so p o l id is h la r va u la rn in g n a q s h la ri, 5 - 6 -a y o l h a y k a lc h a la ri, 7 -8 -h a y v o n h a y k a lc h a la ri, 9 -m is q ilic h . 10-m etall o*q uchi, I l-m e ta ll igna, 1 2 -1 3 -ta q in c h o q , 14-m uhr. N am ozgoh IV -V m a d a n iy a ti b u y u m la r i: 1-9-sopol b u y u m la r. 1 0 -1 1-ayol h a y k a lla ri, 1 2 -1 3 -h a y v o n fig u ra la ri, 1 4 -1 5 -a ra v a c h a la r, 16-IX-m etal m u h r la r, 1 9-m etal o ‘q , 20-m etall b o g “lo g ‘ich, 2 1 -2 3 -m e la ll p ic h o q la r, 2 4 -m a n /ilg o h p la n . S o p o l q u v u rla r . J a r q o 'to n . J o 'm r a k ii sopol b u y u m . S o p o llitc p a. T a rn o v sim o n jo 'm r a k li c h o y n a k . J a r q o 'to n . S o p o l id is h la r to 'p la m i. S o pollilepa m a d an iy a ti. Ik k i p o g 'o n a li xum d o n . J a r q o ‘to n . Sopol id is h la r. M o 'lali d a v r i. K c n a ta r q a b r. U r u g ' s a rd o rin in g q a b r i. J a r q o 'tu n . P e rse p o l sa ro y i rele fi. M il.avv.V asr. S o‘q a. O q sh ax o n q a l 'a . T ik la n g an . M in g o 'r ik . I—XI11 a s rla rd a g i s h a h a r la rh i. Y unusubod O q lcp asi. T ik la n g a n . Shoshlcpa. MiLavv. II asr larhi. Qozog‘iston cho‘llari, Amudaryo, Sirdatyo va Zarafshonning quyi havzalarida, tog‘li hududlarda yashaganlar. Bu chorvador qabilalar ko‘pincha cho‘l zonasida yashaganliklari uchun maxsus adabiyotlarda «bronza asrining cho‘l zonasi qabilalari» nomi bilan yuritiladigan bo‘ldi. C ho‘l zonasi qabilalari u erlam ing tabiiy geografik sharoitga moslashib hayot kechirishgan. U lar erto‘la va yarim ertoMa tipidagi kulbalarda, qora uylarda yashaganlar. Sopol idishlar qo‘lda yasalib, qo‘pol va m o‘rt boMgan. Ularning turlari ham kam boMib, ochiq gulxanda pishirilgan, sirtiga chiziqli, taroq uslublaridagi geom etrik naqshlar chizilgan. Lekin bronza metallurgiyasi sohasida anchagina muvaffaqiyatlarga erishganlar. Z am onbobo m adaniyati Zarafshon daryosining quyi havzasida topilgan chorvachilik va motiga dehqonchiligi bilan shug‘ullangan qabilalaming yodgorligi hisoblanadi. U Buxoro viloyati Q orako‘l tumanining cho‘l zonasidagi Zamonbobo ko‘li bo‘yida joylashgan. Zamonbobo madaniyatiga oid qabristonni 1950 yilda Y a.G ‘.G ‘ulo- mov topdi. Qabristonda 1951-1960 yillarda olib borilgan arxeologik tadqiqotlar natijasida bronza davriga oid 40dan ortiq qabr ochilgan. Mozorlar tuzilishi jihatidan ayvonli laxat (podboy) shaklida boMgan. Zamonbobo qabristonidan yaproqsim on shaklda ishlangan tosh paykonlar, osti yassi va tuxumsimon boMgan sopol idishlar, bronzadan ishlangan kurakchalar, halqasimon bilakuzuklar, qimmatbaho toshlardan yasalgan juda ko‘p munchoqlar, je z oyna, igna, bigiz, terrakota haykalcha, namozgoh madaniyatiga tegishli sopol parchalari va boshqa narsalar topilgan. 1961 yili A.Asqarov Zamonbobo qabristonidan uncha uzoq boMma gan joydan, Zarafshonning qadimgi o ‘zani Gurdush-Gujayli sohilidan shu madaniyatga tegishli qishloq qoldiqlarini topdi. U erda olib borilgan arxeologik tadqiqotlar natijasida zamonboboliklam ing x o ‘jaligi va turmushiga doir yangi materiallar to ‘plandi. U erdan ertoMa tipidagi kulba harobasi, bir nechta engil chayla o ‘rni, ikki yarusli xum don harobasi va devor qoldiqlari topib o ‘rganildi. ErtoMa maydoni 200 kv.m boMib, uning maydonida qator o'choqlar, kulba karkasining ustun chuqurchalari saqlangan. Suvyorgan m adaniyatiga oid dastlabki yodgorliklar 1945-1946 yillarda QoraqalpogMstonning JonbosqaPa tumanidagi Jo n b o s-6 qarorgohidan va 1954 yillarda Oqchadaryoning qadimgi irm oqlari bo'yidan Qamishli 1, Qamishli 2 qarorgohlaridan topilgan. U larning materiallari asosida S.P.Tolstov Suvyorgan madaniyatini rivojlanishi- ning bosqichlarini aniqlagan. Olim uni miloddan avv. II ming yillikning birinchi yarmiga oid boMib, Kaltaminor madaniyatining qamishli bosqichi deb ko‘rsatadi. Suvyorgan madaniyati sopol idishlari ustida qizil rang izlari saqlanganligi bilan ajraladi. Tadqiqot jarayonida suvyorganliklar dastlab doira shaklidagi yarim ertoMalarda yashaganlar, keyinchalik esa u to ‘g ‘ri to‘rtburchak shaklida b o ‘lgan. M iloddan avv. II m ing yillikning ikkinchi yarm iga kelib, bu m adaniyatni yaratgan urug‘-jamoalar tozabog‘yobliklar bilan aralashib ketadilar. T o zab o g ‘yob m a d a n iy a ti 1938 yilda Amudaryoning quyi havza- sidagi Oqchadaryo o ‘zani bo‘yidagi Tozabog‘yob kanali bo‘yidan S.P.Tolstov tomonidan topilgan. Tozabog‘yob madaniyati qadimgi Xorazm hududida miloddan avvalgi II ming yillikning ikkinchi yarmida (mil.avv. XV asr) shakllangan. Bu m adaniyat aholisi erto‘la va chaylalarda yashab, chorvachilik va qisman, qoMtiq dehqonchiligi bilan shug‘ullanganlar. T ozabog‘yob kulbalari yarim ertoMa shaklida qurilib, ulam ing o‘rtacha m aydoni 12-18 Download 11.72 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|