N. A. Egamberdieva

Qiziltepa yodgorligi Surxondaryo viloyati Sho‘rchi tumani hududida 
Qizilsuv daryosining o‘ng sohilida joylashgan. Shahar to ‘rtburchak 
shaklda qurilgan bo‘lib, 24 
ga.
maydonni egallagan. M il.aw . IX -IV
asrlarga oiddir.
1971 
yilda G.A.Pugachenkova rahbarligidagi 0 ‘zbekiston san’atshu- 
noslik ekspeditsiyasi tomonidan o ‘rganilgan. Mustahkam m udofaa 
devoriga ega. Devorda burj va shinaklar mavjud. Shuningdek, shahar 
handak bilan 
o‘ralgan. 
Qiziltepadan yorg'uchoq, xovoncha, o ‘g ‘ir 
dasta, o‘roq, sopol buyumlari, uy hayvoni suyaklari topilgan.
1877 yilda Vaxsh daryosining Amudaryoga quyiladigan jo y id a
Q o‘bodiyon bekligi (janubiy Tojikiston) hududida maxalliy aholi 
tomonidan qadimgi davrlarga oid oltin va kumush buyum lar k o ‘plab 
topilgan. Bu noyob buyumlar olim lar ko‘liga tushgachgina, uni saqlab 
qolishga harakat qilindi. Ulardan faqat 180 taga yaqin zargarlik 
buyumlari va tangalar saqlanib qolindi. U «Amudaryo xazinasi» 
nomini olgan bo‘lib, ko‘pchilikning qiziqishini o ‘ziga tortgan. U lar 
orasidan maxorat bilan ishlangan oltindan yasalgan o t- arava b o ‘lib, uni 
kumushdan yasalgan ikkita odam boshqarmoqda, odam tasvirlangan 
oltin plastinkalar, 
oltin bug‘u haykali, feruza ko‘zli buqaning bosh 
qismi, oltin bilakuzuklar va boshqalar. Bular qadimgi B aqtriyada 
zargarlik sohasi nixoyatda rivojlanganligini ko‘rsatadi. Shuningdek, bu 
erdan Yunoniston, Kichik Osiyo, Axam oniylar va Salavkiylar davlatida 
zarb qilingan 1300 ta tangalar ham topilgan. Buyumlar m il.avv.V -III 
asrlarga oid boMgan. Olimlar fikricha, bu buyumlar B aktriyadagi 
Anaxita ibodatxonasiga tegishli boMib, Aleksandr M akedonskiy yoki 
Salavka I xujumi natijasida vayron qilingan. Bugungi kunda m azkur 
xazina topilgan joy qadimgi Taxti-Kuvad shahri ekanligi o 'z isbotini 
topgan. Amudaryo xazinasi bugungi kunda Londondagi 
B ritaniya 
muzeyida saqlanmoqda. Bugungi 
kungacha ko‘pgina davlatlarda 
namoyish etilgan. 1979 yilda Leningradddagi Ermitajda nam oyish 
etilgan.
M il.aw . 330-327 yillarda M akedoniyalik Iskandarning 0 ‘rta 
Osiyoga qilgan harbiy yurishlari natijasida Parfiya, MargMyona,

---

B aqtriya va Sug'diyona davlatlari vayronaga aylandi. Natijada uzoq 
vaqtgacha bu erlarda m adaniy taraqqiyot sezilmadi. Faqatgina m il.aw . 
Ill asrda salavkiylar hukm ronligi davrida biroz o‘zgarishlar yuz berdi. 
Ular yunonlar m adaniyatini 0 ‘rta Osiyoga yoyishga intilib, shu sohada 
bir qator islohatlami o ‘tkazdilar.
M il.aw . Ill asr o ‘rtalarida Yunon-Baqtriya davlatining qaror topishi 
bilan mahalliy m adaniyatga ellinizm elementlaming kirib kelishi 
jadallashdi. Lekin 0 ‘rta O siyoda ellinizm madaniyati tom m a’noda 
shakllanmadi. Uning ba’zi xususiyatlarigina kirib keldi. 
Bu moddiy 
m adaniyatda kuzatildi. 
K vadrat g‘ishtlami taxlash va mudofaa 
devorlarining qurilish uslublarida, nayza o ‘qining uchiga o ‘xshagan 
nishaklarning, kolonnali zallarning qurilishida, ayol terrakota haykal- 
chalarining va ochiq shakldagi sopol idishlaming keng tarqalishida 
yaqqol ko‘zga tashlandi.
0 ‘sha davr m adaniy yuksalishlarida B aq triyada Dalvarzintepa, Eski 
Termiz, Jondavlattepa; 
S u g ‘d a Afrosiyob, Erqo‘rg‘on, Poykent; 
X o ra z m d a Yonboshqal’a, A yozqal’a, Bozorqal’a, Tuproqqal’a, Q o‘yqi- 
rilganqala; C hochd a Q anqa, Shoshtepa, Qovunchitepa; F a rg ‘onada 
Axsikent, Koson, M arham at kabi yodgorliklar, yuzlab qishloqlar 
shakllandi.
S hoshtepa Toshkent shahrining janubiy qismida, Jo‘n kanali 
qirg‘og ‘ida joylashgan. B ugungi kunda bu hudud Sergeli tumanining 
Shoshtepa mahallasiga qarashlidir. Yodgorlik dastlab qishloq tarzida 
shakllanib, m il.aw . II asrga kelib shahar qiyofasini ola boshlagan. 
Q ang‘ davlatining uzoq chegarasida joylashgan bo‘lib, uning shimoliy 
chegarasidagi strategik istehkom , hunarmandchilik markazi, ko‘chman- 
chi chorvador aholi bilan o ‘troq dehqonlar o ‘rtasida olib boriladigan 
o ‘zaro savdo aloqalari rivojida asosiy vazifani o‘tagan. Saqlanib qolgan 
qism ining umumiy m aydoni 300-250m‘. Ilgari u 25