N. A. Egamberdieva

ga
maydonni 
egal lagan.
Shoshtepa yodgorligida dastlab 1896 yilda N.P.Ostroumov boshchi- 
ligida Turkiston havaskor arxeologlari qazish ishlarini olib boradilar. 
Toshkent arxeologik ekspeditsiyasi 1978-1979 yillarda qazish ishlarini 
olib boradi. Shoshtepada o ‘tkazilgan tadqiqot ishlari natijasida, uning 
quyidagi bosqichlarini aniqladi:
1. Shoshtepa I-m iloddan avvalgi V I-IV asrlar davri bo‘lib, Burg‘uluk 
m adaniyatining so‘nggi bosqichi davri.
2. Shoshtepa II-mil.avv.II asr boMib, Qovunchi I madaniyatiga o ‘tish 
davri.

---

3. Shoshtepa Ill-mil.avv. II-I asrlar boMib, Qovunchi I m ada-niyati 
davri.
4. Shoshtepa IV-Qovunchi II m adaniyatining birinchi bosqichi, y a ’ni 
milodiy II-III asrlar.
5. Shoshtepa V-Qovunchi II m adaniyatining ikkinchi bosqichi, y a ’ni 
milodiy IV-VI asrlar.
6. Shoshtepa Vl-mil. VII-VIII asrlarga oid
7. Shoshtepa VII-X oxiri XII asrlardagi kulolchilik markazi sifatid a 
faoliyat yuritgan Shoshtepada 
yo ‘lakli aylanma devor qoldiqlari 
topilgan. M arkaziy bino hochsimon shaklda qurilgan va unga kirish
joyida 
ravoqli peshtoq aniqlangan. Yodgorlik zamonasining n o d ir 
m e’moriy obidalaridan biri hisoblanadi. Tadqiqotchilar fikricha, 
m il.aw . II-I asrlarda shahaming rivojlangan davri bo‘lgan.
Shoshtepadagi tadqiqotlar chog‘ida tashqi savdo aloqalaridan 
guvohlik beruvchi ikkita nodir buyum topilgan. Ulardan biri fil 
suyagidan yasalgan qadahning bir boMagi bo‘lib, uning hajmi 5-3,5 sm
boMgan. U nda erkak kishining siymosi qabartm a qilib tasvirlangan.
Ikkinchi bebaho topilma stiP-suyak qalam boMib, m ilodning I-II 
asrlariga mansubdir. Suyak qalam 15 sm uzunlikda boMib, bir tom o ni 
yozish uchun uchli qilib, ikkinchi tom oni esa o'chirgMch uchun rom b 
shaklidagi kurakcha shaklida ishlangan. Shoshtepadan topilgan to p il- 
malar orasida eng diqqatga sazovorlaridan biri nuroniy m o‘y safidn in g 
surati tushirilgan terrakota boMib, unda o ‘sha zamonlarda C hoch yoki 
Shoshda yashagan qadimgi aholining etnik qiyofasi m ujassam lashgan.
Q ovunchi m adaniyati B urg‘uluk madaniyati asosida T o sh ken t 
vohasiga kirib kelgan sarmatlar, xunlar va boshqa ko 'ch m an ch i 
xalqlam ing etnik madaniyati asosida rivojlangan. 
Toshkent vohasi 
Qovunchi madaniyati rivojlanishining markazi boMgan. Bu m adaniyat 
Toshkent vohasi, Sirdaryoning o ‘rta oqimi, Farg‘onaning shim oli- 
g'arbiy qismlariga tarqalgan. M il.avv.II asr-mil. VI asrlarga o id dir. 
Shoshtepani o ‘rganish jarayonida Qovunchi madaniyatining rivojlanish 
bosqichlari aniqlangan:
Qovunchi I- mil a w . II-I asrlar;
Qovunchi II ning ikki bosqichi aniqlangan: 1 -bosqich milodiy II-III 
asrlar, 2-bosqich milodiy IV-VI asrlar hisoblanadi.
Qovunchi madaniyati izlari dastlab Qovunchitepa yodgorligidan 
topilgani uchun Shunday nom berilgan. Qovunchi 
I m adaniyatidan 
ko‘zacha, tovoq, qizgMsh va q o ‘ngMr rang berilgan sopol id ish lar 
topilgan. Qovunchi 
Ilga oid yodgorliklardan quloqli xurm achalar,

---

dastasi hayvon shaklida ishlangan turli idishlar topilgan. Umuman 
Qovunchi madaniyatida o ‘ziga xos idish qopqoqlari, ko'ralar, ikki boshli 
q o ‘chqor yoki shoxli h o ‘kiz boshi shaklidagi idishlar boMgan. Bu 
idishga tutatqi solingan va qurbonlik qilinadigan idish sifatida foydala- 
nishgan. Qovunchi m adaniyati aholisi dehqonchilik, chorvachilik va 
hunarmandchilik bilan sh u g ‘ullangan. Ular dehqonchilik m a’budalariga, 
olov va ajdodlar ruhiga sigMnishgan. Mil. VI asrga kelib, o‘ziga xos 
xususiyatlarini yo'qotib, m ahalliy aholi bilan aralashib ketgan.
Qadimgi Farg‘onaning poytaxt shahri yozma manbalarda Guyshuan, 
Ershi deb yozib qoldirilgan. Lekin uning qaerda joylashganligi masalasi 
munozarali boMgan. B ugungi kunda To‘raqo‘rg‘on va Jomashuy orqali 
o 'tg an Namangan - F arg‘ona yoMining bo‘yida Eski Axsi (Axsikent) 
F arg‘onaning poytaxti ekanligi aniqlangan.
A xsikentning eng pastki madaniy qatlami mil.avv. Ill -I I asrlarga 
oid. Q al’a paxsa v a xom gMshtdan qurilgan mustahkam mudofaa 
devoriga ega boMgan. D evor balandligi 20 metrga yaqin boMib, qalinligi 
10 m etr boMgan, 5 ta darvozasi boMib, uning atrofi chuqur xandaklar 
bilan o ‘ralgan.
Shahriston 35 g a m aydonni egallagan. Hozirda uning 25