N. A. Egamberdieva
Download 11.72 Kb. Pdf ko'rish
|
download-edfiles-19468
- Bu sahifa navigatsiya:
- Q al’aliqir
|
O ybuyirqal’adan eng qadim gi yozuv namunasi topilgan. U xum
sirtiga yozilgan bo‘lib, unda xumning sig‘imi ko'rsatilgan. Oybuyir- q al’a Q oraqalpog‘istondagi Shumanay qishlog‘idan 41 km shimoli- g ‘arbda joylashgan. Halq uni DjampikqaPa deb ataydi. Yodgorlik dastlab 1946 yilda Xorazm ekspeditsiyasi tomonidan ro ‘yxatga olingan. XX asm ing 70-80 yillarida olib borilgan arxeologik tadqiqotlar natijasida uning mil.avv.V asrlarga oid madaniy qatlamlari topildi. Q al’aning umumiy m aydoni 10 ga. Burjlar bilan mustahkamlangan m udofaa devoriga ega boMgan. Tadqiqotlar natijasida, uning 3 bosqichi aniqlangan: 1. mil.avv. V-III asrlarning oxiri, 2. Mil. I- IV asrlar., 3. Mil. IX-XI asrlar. Yodgorlikning quyi qatlam idan bir metr balandlikdagi 3 ta xum topildi. Ularda suyuq va sochiluvchan narsalarni saqlashgan. Xumlar- ning har birida yozuv bor, ularni sug‘dshunos olim V.A.Livujic o ‘qigan. Oram iy yozuvi asosida shakllangan ilk Xorazm yozuvi ekanligini aniqladi. Q al’aliqir qal’asi Q o‘zaliqirdan janub tomonda Tashxouz viloyati hududida joylashgan. Uning tarhi kvadrat shaklida boMib, 1000x700 m. Q al’a devorlarida m inoralar bor va uning 4 ta darvozasi murakkab tuzilishdagi labirint bilan him oyalangan. Yodgorlik dastlab 1938 yilda ro‘yxatga olingan. U erdagi tadqiqot ishlarini S.P.Tolstov boshchi- ligidagi Xorazm arxeologik ekspeditsiyasi davom ettirgan. Tadqiqotlar davom ida unda 2 ta qurilish bosqichi aniqlangan. 1 qurilish bosqichi arxaik davrning oxirlari boMib, bu davrda qal’a bunyod etilgan. Lekin qurilish oxiriga etkazilm ay tashlab ketilgan, yongMn izlari uchraydi. 2 qurilish bosqichi antik davrga tegishli boMib, bu davrda qal’a zardushtiylarning qabristoni vazifasini bajargan. Birinchi qurilish bosqichiga oid saroy aniqlangan. U kvadrat shaklda qurilgan 80x80 m. Uning ikkita xovlisi, ko‘p ustunli zali va yoMaklar orqali bir biri bilan birlashtirilgan 30 ga yaqin xonalar topilgan. Qurilish ishida alebastr ishlatilgan. U erdan antik standartdagi va turli shakllar- dagi alebastr gMshtlar, grifon boshiga o ‘xshash qolip va kapitellar topilgan. Umuman yodgorlik ahamoniylarning qurilish uslublari asosida bunyod qilingan. Olim lar uni ahamoniylarning rezidensiyasi sifatida qurilayotgan boMib, xorazm iylar ahamoniylar hukmronligidan ozod boMgach, qurilish ishlari to ‘xtagan degan fikrni bildirganlar. Shuningdek, qal’ada qurilishining tugallanmay qolishi X orazm da ahamoniylar hukmronligi uzoq davom etmaganligi va ular bu hududdan m il.aw . V asr oxiri IV asr boshlarida chiqib ketishganligini isbotlaydi. Arxaik davrda Surxondaryo hududidan Bandixon, Q iziltepa, Kuchuktepa, Qashqadaryo hududidan Daratepa, Erqo‘rg‘on, U zunqir yodgorliklari topib o'rganilgan. Download 11.72 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|