N. Bozorboyev, X. I. Yusupov, R. A. Narov, A. M. Ilmuradov, V. Rasulov, B. T. Xushnazarov, F. N. Bozorboyev, I. N. Salimova Bino va inshootlarni barpo etish texnologiyasi darslik

Kirish Chiqish 

3.2-rasm. Maydon ichidagi avtomobil yo‘llari: 
1 – halqasimon yo‘l; 2 – berk yo‘l; 3 – raz’ezd; 4 – bo‘rilish; 5 – halqasimon yo‘lni 
kengaytirilgan qayriladigan qismi. 

To‘g‘ri burchakli yo‘l plitalari ( uzunligi 2.5...3.0 m, kengligi 1.0...1.5 m

qalinligi 0.14...0.22 m va massasi 0.63...1.8 t) tayyorlanishi va qurilish
maydonida ishlatilishi oddiy, yuqori yuklarni qabul qiladi, istagan vaqtda va
faslda o‘rnatilib darrov foydalanish mumkin. Yo‘llar ko‘proq izli bir va ikki yo‘l
raz’yezdli qilib quriladi. Ponasimon plitalar yo‘l qoplamasini butun kengligi
bo‘ylab o‘rnatilishiga imkon beradi, burilish joylarida qayrilish radiusi
hohlagancha bo‘lishi mumkin. To‘g‘ri chiziqli yo‘llarda plitalar navbat bilan bir
marta keng qismi , bir marta tor qismi tomoni bilan o‘rnatilib boriladi. Bu
turdagi plitalardan foydalanganda ayrim uchastkalarda (ayniqsa burilishda)
monolit qismlarga ehtiyoj qolmaydi.

32

3.3-rasm. Temirbeton plitalardan vaqtinchalik yo‘llar: 
a – izli, to‘g‘riburchakli plitalardan bir tomonlama; b – shuning o‘zi ikkitomonlama;
c – transport raz’ezdida yo‘lni kengaytirilishi; d – ponasimon shakldagi plitalardan; 
1 – bir izli uchastok; 2 – ikki izli uchastok. 

Ushbu turdagi yo‘llarni qurish, ta’mirlash va yaroqli holda saqlash

xarajatlari harakat intensiv bo‘lgan qurilishlarda o‘zini 1.5...2 yilda qoplaydi.
Yig‘ma va bo‘laklarga ajratiladigan plitalar qurilish tashkilotini shaxsiy mulki
bo‘lib , undan ko‘p marta foydalanish imkonini beradi.

3.2.2. Qurilish yuklarini ortish va tushirish 
Qurilish yuklarini ob’yektga ko‘chirishda junatiladigan yerda ularni
ortish va kelgan yerda ularni tushirish ehtiyoji bo‘ladi. Bu operatsiyalar to‘liq
mexanizatsiyalashtirilgan bo‘lib, bu ishlarni bajarishda umumqurilish va
maxsus mashinalar va mexanizmlar qo‘llaniladi. Bu mexanizmlar mustaqil

33

ishlashi mumkin yoki transport vositalarini konstruktiv qismining bo‘lagi
bulishi mumkin.
Birinchi guruhga maxsus ortuvchi – tushiruvchi va odatdagi montaj
kranlari, siklik va uzluksiz ishlovchi yuk ortuvchilar, ko‘chuvchi lentali
konveyrlar, mexanik bellar, pnevmatik yuk to‘shiruvchilar va boshqalar kiradi.
Ikkinchi guruhga avtomobil-samosvallar, o‘zi yuk tushiruvchi platformali
transport vositalari va avtonom yuk tushiruvchi vositalar va boshqalar kiradi.
Qurilishda kichik o‘lchamdagi donabay material va mahsulotlarni paket
va konteynerda tashish keng qo‘llanilmoqda. Paket – maxsus poddonga
joylashtirilgan yuk to‘pi. Paketlar shunday shakllantirilgan bo‘lishi kerakkim ,
uni ko‘chirish bosqichlarida shakli o‘zgarmasin.
Konteyner – ko‘p marta qo‘llaniladigan inventar qurilma yoki idish.
Universal konteynerlar yopiq, ortish va tushirishni ta’minlaydigan moslamalar
bilan jihozlangan turli kategoriyali yuklarni tashishga mo‘ljallangan. Maxsus
konteynerlar konstruksiyasi ma’lum aniq turdagi yuklarni– rulonli materiallar,
pardozlash plitkalari, linoleum, bino seksiyasi uchun elektromontaj armaturasi
va boshqalarni tashish uchun yaratiladi.