N. Bozorboyev, X. I. Yusupov, R. A. Narov, A. M. Ilmuradov, V. Rasulov, B. T. Xushnazarov, F. N. Bozorboyev, I. N. Salimova Bino va inshootlarni barpo etish texnologiyasi darslik

11.1 –rasm. Ko‘p qavatli binolarni ustunlari uchun yakkali konduktor: 
1 – montaj qilinayotgan ustun; 2 – konduktorni ugolokli poyasi; 3 – ustunlarni tutashuv joyi 
choki; 4 – pastdagi ustun; 5 – yakkali konduktor; 6 – qavatlararo yopma plitasi; 7 – 
ustunlarni o‘rnatish va to‘g‘rilash uchun rostlovchi vintlar. 

Birinchi qavat yarusidagi montaj tugatilib, hamma elementlar

payvandlanib bo‘lgandan keyin usha yarusning ikkinchi qavat elementlarini
montaj qilishga kirishiladi.


11.4. Guruhli konduktorlar qo‘llanilganda konstruksiyalar montaji 
Guruhli konduktorlar mavjud bo‘lganda montaj kompleks sxema
bo‘yicha bajariladi (11.2-rasm). Har bir yacheykada karkasning barcha
elementlari ketma-ket o‘rnatilib, to‘g‘rilanib va mahkamlanib bo‘lgach
konduktorlar keyingi turib-to‘xtash joyiga o‘tkaziladi.

140

11.2- rasm. To‘rtta ustun uchun guruhli konduktor: 
1 – orayopmalar; 2, 3 – konduktor xomutlari; 4, 7 – ustunlar; 5 – konduktor; 6 – ehtiyotlik 
to‘sig‘i; 8 – pastki ustunning kallagi (boshi); 9 – ishchilar uchun to‘shama. 

Ustunlarni o‘rnatilgandan so‘ng xomutlar bilan mahkamlanib, oldin

nuqtaviy payvandlanadi, rigellar o‘rnatilib ularni ustun bilan tutashuvlari
payvandlanadi, tirgovich plitalar o‘rnatilib rigelning qo‘yma detallari bilan
payvandlanadi, ustunlarni balandligi bo‘yicha tutashuv joylari payvandlanadi,
asosiy orayopma plitalar o‘rnatiladi va payvandlanadi (konduktorsiz
yacheykada). Bu ishlarni hammasini guruhli konduktorni to‘shamasidan turib
bajariladi. Ko‘p qavatli ustunlarni vaqtinchalik mahkamlash va to‘g‘rilash uchun
eng oddiy uskuna sifatida tirgak (podkos) va qisqich (strubnitsa) lardan iborat
bo‘lgan konstruksiya asosida xomutlar bilan sharnirli bog‘langan yotiq-
bog‘lovchi sistema xizmat qiladi. O‘zaro perpendikulyar tekisliklarda
joylashgan bunaqa sistemalar konstruksiyalarni to‘g‘rilashni juda yuqori
aniqlikda bajarilishini ta’minlaydi.

141

Ko‘p qavatli binolarni temirbeton konstruksiyalarini montaj qilish uchun
tekis va fazoviy konduktorlar ko‘rinishidagi fazoviy konduktor-bog‘lovchili
sistemalar qo‘llaniladi. Tekis ramalar ramalar montajida qo‘llaniladi.
Qo‘llaniladigan konduktor juda aniq (qat’iy) ravishda loyiha holatiga o‘rnatilib
va rama o‘rnatilishi uchun asos bo‘lib xizmat qiladigan fazoviy konstruksiyadir.

Guruhli konduktorlar karkasda 6x6 m to‘rda joylashgan, uzunligi 18 m

gacha bo‘lgan ustunlarni, yig‘ish uchun mo‘ljallangan. U to‘rtta poyadan iborat
bo‘lib ular bir-biri bilan to‘rt sathda ferma shaklidagi kamarlar bilan bog‘langan.
Konduktor aylanma maydonchalar, shuningdek halqasimon so‘rilarga bilan
jihozlangan bo‘lib, ular ikki qavat rigellarini o‘rnatish va payvandlanish ishlarini
qulay va xavfsiz bajarilishini ta’minlaydi. Bundan tashqari konduktor poyalarida
ikki qator xomutlar mahkamlangan. Pastki va yuqorigi qatorlar o‘rnatiladigan
ustunni pasti va yuqorisini to‘g‘rilash va vaqtinchalik mahkamlash uchun
xizmat qiladi. Ustunni yuqori qismi taxminan ikkinchi qavatda mahkamlanadi.
Konduktorda shuningdek tirgaklar bo‘lib u bilan oldingi montaj qilingan
konstruksiyalarga mahkamlash uchun, hamda qisqichlar bo‘lib pardadevorlarni
to‘g‘rilash va vaqtincha mahkamlash uchun xizmat qiladi. Konduktorning
massasi 5 t atrofida.

Bir qavat balandlikka ega ustunlarni tutashuv joylarini oxirgi

payvandlangandan keyin, guruhli konduktor orayopma yuzasi bo‘ylab keyingi
yacheykaga ko‘chiriladi; qavat chegarasida konduktorni ko‘chirish chig‘ir
yordamida bajariladi. Qavatdan-qavatga konduktor yig‘ilgan holatda minorali
kran bilan ko‘tarib olib o‘tkaziladi. Agar ustunlar ikki qavatga loyihalangan
bo‘lsa, bunda ham montaj guruhli konduktorlar yordamida kompleks sxema
bo‘yicha bajariladi.

Ishlarni uzluksiz oqimini ta’minlash uchun montaj uskunalari komplekti

to‘rtta guruhli konduktordan iborat bo‘lishi kerak. Bu holatda konstruksiyalarni
o‘rnatish tartibi RSHI qo‘llanilganidek. Guruhli konduktorlarni qo‘llab karkasni
montaj qilish quyidagi ketma-ketlikda: kran yordamida konduktor montaj

142

qilinayotgan qavat orayopmasiga ustiga qo‘yiladi, yog‘och qistirmalarga
o‘rnatilib, oldingi o‘rnatilgan konstruksiyalarga har birini oxirida ilgak va
muftalarga ega to‘rtta tirgovich-tortqilar bilan mahkamlanadi. Ustunlar stakan
poydevorlarga o‘rnatilganda, konduktorlar poydevorlarning montaj ilmog‘iga,
agar orayopma ustiga o‘rnatilganda rigellarni montaj ilmog‘iga mahkamlanadi.

Ustunlarni o‘rnatishdan avval ishchi maydonchalarni ish holatiga burib

va pastki va yuqori xomutlar bilan birgalikda mahkamlab qotiriladi. Ustunni
kran bilan pastdagi montaj qilish zonasiga uzatiladi, konduktorning ochiq
xomutlari orasiga kirgiziladi, pastki ustunni ustiga yoki stakan poydevoriga
tushiradilar va keyin xomutlar yopiladi. Ustun xomutning vintli qisqichlari bilan
vaqtincha mahkamlanib, ilgaklardan bo‘shatiladi. Uni to‘g‘rilash ikki o‘zaro
perpedikulyar o‘qlarda joylashgan teodolit yordamida bajariladi. Ustunlarni
holati to‘g‘rilash jarayonida xomutdagi vintlar yordamida rostlanadi. Yuqori
yarus rigel va orayopma plitalarini montaji, montaj qilingan qavatni
konstruksiyalaridan, maxsus ko‘chma maydon-narvonlarda joylashgan ishchilar
bilan bajariladi.