N e I t va gaz m ahsulotlarining I izik-kimyoviy tahlili

3 .6 - § . Yadro magnit rezonansi (Y M R ) spektroskopiyasida
signallar soni
Y adro m agnit rezon an si spektrlaridagi signal c h o ‘q q ilar soni 
turlicha bodadi. Spektrdagi c h o ‘qqilar sonini turlicha o ‘rab olingan 
p ro tonlar belgilaydi. B oshqacha aytganda, bir xil tipdagi p ro tonlar 
bitta ch o 'q q i beradi. M asalan, spektrda beshta p ro to n bodsa, shu 
m o dda m olekulasidagi vodorod atom lari besh xil deymiz. Bir xil 
o ‘rab olingan p ro to n lar (ya’ni beshta chastotad a rezonans beruvchi) 
ekvivalent p ro to n lar deyiladi. H a r xil o ‘rab olinganlari esa (turli 
chastotali energiyalar yutuvchi) noekvivalent protonlardir:
C H
3
^ C H
2
- C 1
C H
3
- C H - C I - C H
3
C H
3
- C H
2
- C H
2
C1 
a 
b 
a 
b 
a 
a 
b 
с
(1) 
(2) 
(3)
(
1
) da m etil gruppasidagi u ch ta p ro to n (a), m etilen gruppasidagi 
ikkita proton (b) ekvivalentdir. Shuningdek, (2) da oltita p ro to n (a, a) 
o ‘zaro ekvivalent va hokazo. 
,
H
52

---

P rotonlar kim yoviy m agnit va sterekim yoviy ekvivalent b o ‘ladi. 
Kimyoviy ckvivalentlik o ‘z - o ‘zidan tushunarli. Kim yoviy ekvivalent 
pro to nlar m agnit ekvivalent h am b o ‘ladi. M asalan, m isolim izdagi a 
proto n lar m agnit ekvivalentdir. P ro to n la r sterekim yoviy ekvivalent 
bo'lishi uch u n u lar fazoda q o ‘shbog‘ yoki asim m etrik uglerod atom iga 
nisbatan aynan b ir xil joylashishi zarur:
HjC 
й
:c = c:
H 3C a
. m
• ш
h
3
c
.
:c = c:
Izobutilen 
uchta signal
(4)
H b
B r’ 
' Hb
2-brompropen
uchta signal
(5)
H