3 .8 - § . Yadro m agnit rezonansi (Y M R ) spektroskopiyasida
signallarning ajralib ketishi
Yuqoridagi m avzuda keltirgan m isol va к о ‘rib chiqilgan spektrlar
m ukam m alligi past b o 'lg an sp ektrom etrlardan olingan. Y uqori m u-
kam m allikka ega sp ek tro m etrd a olingan spektrlarda signallarning
ajralib ketishi kuzatiladi. M asalan, etil spirtining ikki xil spektri
taqqoslansa ular o'rtasidagi farq yaqqol k o'rinadi (23-rasm ). R ezonans
signallarining ajralib ketishiga sababchi q o 'sh n i protonlardir. T u shu-
narli bo'lishi u ch u n A—В protonlardan iborat m olekulani ko'rib chiqa-
miz. Bu p ro to nlar ekvivalent em as, ch u nk i signal bitta ch o 'q q id a n
iborat bo'lm aydi. A p roto n ga qandaydir H efifektiv m aydon t a ’sir
qilayotgan b o'lsin. B unda В p ro to n lokal m aydon hosil qiladi. Bu
m ay donn in g kuchlanganligidir. Lokal m ay d o n yo 'n alish i effektiv
m aydon (H) yo'nalishi bilan parallel yoki antiparallel bo'lishi m um kin,
ya’ni uni kuchaytiradi yoki susaytiradi. Shunday qilib, A p ro to n o 'z
atrofida ikkita m aydonni «ko'radi», y a’ni birinchisi H ga nisbatan
sal kuchaygan m aydon (ff+S), ikkinchisi esa sal susaygan m aydon
( f f — 5) bo'lad i. U o 'z in i goh (H+S), goh (H —5) m aydonga «soladi».
A p ro to n ( ff+8) m aydonda ekanligida uning signali nisbatan kuchsiz
m aydonda (kam roq energiyada) kuzatiladi. A p ro to n ( H — 5) m ay
do n d a b o 'lg an d a esa signal nisbatan kuchli m aydon (k o 'p ro q en er-
giyajda joylashgan b o'ladi. D em ak, A p ro to n tezligi bir-biriga teng
va y o n m a-y o n joylashgan ikkita (dublet) signal beradi. В p ro to n
xususida ham aynan shunday deyish m um kin, y a’ni u h am dublet
ch o 'q q i hosil qiladi (24-rasm ).
56
23-rasm. Etil spirtining mukammalligi past (a) va mukammalligi yuqori (/>)
Do'stlaringiz bilan baham: |
