N e I t va gaz m ahsulotlarining I izik-kimyoviy tahlili

spektrometrlarda olingan YMR-spektri.
m
зоо 
ш
100 
о Gs
Molekuladagi С va Br atom lari nom agnit b o ‘lgani uchun spektrda 
ishtirok etm aydi. B unda b u tu n ta ’sirlanish vodorod atom larining 
yadrolari o ‘rtasida boradi:
)
c h
-
c
H
v*.
II 
I
57

---

Ikkiiam chi uglerod atom idagi ikkita p ro to n ekvivalent boMgani 
uc h u n bitta signal, y a ’ni singlet beradi. Lekin~bu pro to n lar uchlam chi 
ugleroddagi yagona proto n hosil qiladigan lokal m ayd on t a ’sirida 
b o 'ladi. Bu m aydon efifektiv m aydon b o ‘ylab va unga qaram a-qarshi 
yo'nalishi m um kin. D em ak, m etilen guruhi signalining intensivligi 
bir xil dubletdan iborat. B uni sxem a tarzid a ifodalasak:
Ajralmagan \
signal
, 
1
-<■
Hg tashqi 
m aydon
U chlam chi ugleroddagi pro to n (II) ga C H dagi p ro to n lar hosil 
qilgan lokal m aydonlar ta ’sir qiladi. Bu ikkita lokal m aydon tashqi 
m aydonga u ch xil t a ’sir k o ‘rsatadi, ju m lad an , a -  va (3- pro to n lar 
lokal m aydoni:
1
) tashqi m aydonni susaytiradi;
2
) tashqi m aydonni kuchaytiradi;
3) a) a — susaytiradi 
b) a — kuchaytiradi
p — kuchaytiradi; 
p — susaytiradi.
a) va b) h o latlarining ta ’siri b ir xil. Shuning u c h u n h am lokal 
m aydonlarning Щ ga nisbatan a va b y o ‘nalishlariga b itta signal 
to ‘g‘ri keladi. F a q a t 3- ning intensivligi 1- va 2-larga nisbatan ikki 
m arta katta b o ‘ladi.
D e m a k , II p r o to n sp e k trd a u c h ta c h o ‘q q i (trip le t) b erad i. 
C h o ‘qqilarning intensivligi 1:2:1 kabi. Shunday qilib, 1,1,2-tribro- 
m e ta n sp ek trid ag i trip le t II p ro to n g a , d u p let esa I p ro to n la rg a
taalluqlidir (25-rasm ). 1,1,2-tribrom etanning spektri ham aynan shun­
day b o ‘ladi. E n di etil spirtga qaytam iz (26-rasm ). O H guruhi pro to n i 
m etilen va m etil p ro to n larid an kislorod (nom agnit) orqali ajralganligi 
u c h u n ular ta ’sirlashm aydi. M etil radikali esa m etilen p ro to n lari 
t a ’sirida triplet hosil qiladi.
26-rasm dan k o ‘rinib turibdiki, etil spirtdagi m etilen guruhi signal 
spektrda to ‘rtta (kvartet)cho‘qqidan iborat. Kvartet tezliklari 1 : 3 : 3 : 1 
kabi taqsim langan.
Q o ‘shni p ro to n lar t a ’sirida spektrdagi signallarning ajralib ketishi