N e I t va gaz m ahsulotlarining I izik-kimyoviy tahlili

Xromatogrammaning o ‘lchamlari. A gar h arak a tc h a n faza oqim i- 
ning m a ’lum xossasini sorbent q atlam idan chiqishida vaqt birligida 
yoki harakatch an faza hajm ida o ‘zgarishi qayd qilib turilsa, registrator 
le n ta sid a ch iq ish x ro m ato g rafik egri c h iz ig ‘i — xrom atogram m a 
yoziladi (36-rasm ). C hiqish egri chizig‘lning tu tib qolish param etrlari 
d e b a ta lu v c h i p a ra m e tr la r i a ra la s h m a d a g i m o d d a la rn i a jra tish
natijalarini ifodalash vositasi b o ‘lib xizm at qilishi m um kin.
A jratiluvchi m oddalarga nisbatan q o ‘zg‘alm as fazaning sorbsion 
qobiliyati tutib turish vaqti tR bilan ifodalanadi. Bu xrom atogram m ada 
m o d d a n i so rb ent qatlam iga k iritish p a y tid a n m o d d an in g sorbent 
q atlam id an m aksim al k on sentratsiyada h a ra k a tc h a n faza oqim ida
91
Г

---

36-rasm. Differensial xromatografiya egri chiziqlari:
1 — nol chiziq; 2 — sorbsiyalanm aydigan k om ponentga xos chiziq;
3, 4 — tahlil qilinayotgan k om ponentlarga tegishli chiziqlar.
chiqishini ochiltirish paytigacha b o ‘lgan oraliqni k o ‘rsatadi. B unda 
h arak atch an fazaning sorbent q atlam idan o ‘tgan hajm i tutib qolish 
hajmi tR deyiladi:
v
r
=
 
1
r
' v ’
bu yerda v — harak atch an fazaning hajm iy tezligi.
tRo ( v RJ  orqali yutilm aydigan k o m p o n en tn in g tutilib qolish vaqti 
(hajm i) belgilanadi.
C hiqish egri chizig‘ining (ch o ‘qqining) balandligi h c h o ‘qqining 
m aksim um idan nol chizig‘igacha tushirilgan tik chiziqdir. N ol chizig‘i 
xrom atogram m aning b ir qism i b o 'lib , kolonkadan toza holdagi h a ra ­
k atch an faza chiqishi paytidagi detek tor signalini qayd etish n atija­
sida olinadi. C h o 'q q i kengligi p-egri chiziqning bukilish nuqtalarida 
egri chiziqqa o ‘tkazilgan urinm alarning nol chiziqda kesishgan kesmasi 
yoki balandlik o ‘rtasidagi p
0
5
c h o ‘qqi kon tu ri nuqtalari orasidagi 
m asofa hisoblanadi.